ALPS RK27 100kΩ log z loudness – zamiennik potencjometru Marantz PM-40

Pytanie

Jaki jest najlepszy zamiennik potencjometru głośności do Marantz PM-40

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Najpewniejszym zamiennikiem potencjometru głośności w Marantz PM-40 jest zmotoryzowany, stereofoniczny ALPS RK27 (tzw. „Blue Velvet”) o wartości 100 kΩ, charakterystyce logarytmicznej (A) i odczepie loudness.
• Kluczowe kryteria: 100 kΩ, podwójny (stereo), taper A (log), silnik DC, dodatkowy pin loudness, średnica osi 6 mm, odpowiednia długość i rozstaw pinów.

Szczegółowa analiza problemu

1. Identyfikacja oryginału
   • Z dokumentacji serwisowej PM-40 (Marantz part No. RH2701-7429-100KA) wynika, że fabrycznie montowano motor-pot 100 kΩ A z odczepem loudness i detentem środkowym.
   • 6 wyprowadzeń ścieżek oporowych + 2 piny silnika + 1 pin loudness.
   • Oś 6 mm, karbowana, długość 25 mm (mierzyć przed zamówieniem).

2. Funkcja loudness
   • Odczep ∼20 % ścieżki rezystancyjnej współpracuje z układem RC „Loudness (Contour)” – jego brak powoduje zbyt mocne podbicie basu/przejaskrawienie średnich lub całkowite wyłączenie funkcji.
   • Dlatego standardowy RK27 bez tapu nie jest równoważny – należy zamówić wersję z dopiskiem „-M G” lub analogiczną, w której występuje dodatkowy pin loudness.

3. Dopasowanie elektryczne
   • 100 kΩ utrzymuje impedancję wejściową stopnia przedwzmacniacza (~47 kΩ/kanał).
   • Charakterystyka logarytmiczna (Audio Taper) dopasowuje się do subiektywnej czułości słuchu; użycie liniowej (B) skutkuje nienaturalnym „skokowym” przyroście głośności.

4. Dopasowanie mechaniczne
   • Rozstaw lutowniczych pinów w RK27: 5 mm × 2 + 15 mm (zwykle kompatybilny z PCB Marantza, ale przedlutowanie na przewodach jest akceptowaną praktyką serwisową).
   • Wersje RK27 dostępne są z osiami 15-25-30 mm; w PM-40 typowo stosowano 25 mm – przy nadmiarze oś można skrócić piłą do metalu i delikatnie sfazować krawędź.

5. Alternatywy jakościowe
   | Producent | Seria / symbol | Motor | Loudness Tap | Rezystancje | UwagI |
   |-----------|---------------|-------|--------------|-------------|-------|
   | ALPS | RK27112-MG | Tak | Tak | 10 k–250 kΩ | Najwyższa dostępność, długa żywotność |
   | Bour ns | PTVM902-xxA | Tak | Opcjonalnie | 50 k/100 kΩ | Bardzo równy balans, mniejsze gabaryty (18 mm) |
   | Piher | MX-MEC-AC | Tak | Tak | 50 k/100 kΩ | Dobra cena, gorszy moment obrotowy silnika |
   | NOS | ALPS/Noble OEM| Tak | Tak | 100 kΩ | Pełna zgodność, ograniczona podaż, ryzyko zużycia |

6. Kryteria wyboru „najlepszego”
   • Balans kanałów < ±1 dB w całym zakresie.
   • Trwałość ≥ 15 000 cykli (ALPS Blue Velvet deklaruje > 20 000).
   • Cicha, wielostykowa ślizgaczowa konstrukcja (mniejszy micro-arcing → mniejsze trzaski).
   • Silnik 5–6 V DC o momencie ≥ 7 mN·m (zgodny z napędem zdalnego sterowania Marantza).

Aktualne informacje i trendy

• Od 2023 r. ALPS ogranicza produkcję 27-mm motor-potów; w wielu sklepach pojawiają się klony RK27 – zaleca się zakupy u dystrybutorów Mouser, TME, Digi-Key (ostatnie partie), ewentualnie Hi-Fi Collective (UK) dla wersji z tapem.
• Cyfrowe potencjometry (IC) – np. Muses72323, NJW1194 – zdobywają rynek retrofitów, ale ich montaż w PM-40 wymaga głębokiej przebudowy toru audio i sekcji zdalnego sterowania.
• Rosnący popyt na potencjometry z detentem krokowym (feel klasy selektora) – dla PM-40 obowiązuje detent lekki (około 24 pkt).

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Odczep loudness znajduje się zwykle na ∼8–10 ° obrotu od minimum; przekłada się to na ~-30 dB pozycji.
• Podłączenie: pin-tap wchodzi do filtru RC (≈47 kΩ + 6,8 nF) sprzężonego z przełącznikiem „Contour”.
• Moment obrotowy: Marantz steruje pot. poprzez przekładnię plastikową; zbyt „ciężki” pot (np. niektóre Noble) może przeciążać silniczek.

Aspekty etyczne i prawne

• Uwaga na podróbki ALPS (szczególnie na portalach aukcyjnych). Stosowanie komponentów niskiej jakości naraża użytkownika na utratę oryginalnych parametrów wzmacniacza oraz może zwiększać emisję szumów.
• Zgodność RoHS: większość współczesnych RK27 spełnia dyrektywę; stare NOS-y mogą zawierać Pb w lutach – informacja istotna przy sprzedaży sprzętu na rynki UE.

Praktyczne wskazówki

1. Przed wylutowaniem oznacz pozycję osi, aby po montażu wysterować mechaniczny ogranicznik napędu.
2. Lutuj temp. 320–340 °C, maks. 3 s/pad – PCB Marantza ma dwustronną metalizację podatną na odrywanie.
3. Po montażu sprawdź:
   ‑ ciągłość 0–100 kΩ między skrajnymi pinami,
   ‑ równość oporności obu torów co 15 °,
   ‑ pobór prądu silnika (< 45 mA).

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Jeśli nie znajdziesz wersji z loudness tap, amplituner będzie działał, ale funkcja „Contour” utraci właściwą korekcję – możliwe jest zastępcze włączenie stałego dzielnika R-C, lecz wpłynie to na krzywą w całym zakresie głośności.
• W niektórych partiach PM-40 stosowano potencjometr 50 kΩ (informacje z rynku USA). Koniecznie zweryfikuj oznaczenie swojego egzemplarza przed zakupem!

Sugestie dalszych badań

• Digital-servo replacement: zestawy DIY (Arduino + enkoder + Muses).
• Pomiar psychoakustyczny efektywności loudness dla indywidualnych słuchawek/kolidacji z funkcją „Source Direct”.
• Analiza wpływu tolerancji potencjometru (±20 %) na równowagę kanałów w torze o impedancji wejściowej 47 kΩ.

Krótkie podsumowanie

Najbezpieczniejszym i najbliższym oryginałowi zamiennikiem w Marantz PM-40 jest motor-pot ALPS RK27 100 kΩ log, z dodatkowym odczepem loudness i detentem. Zapewnia:

• zgodność elektryczną (100 kΩ A, stereo),
• kompatybilność z funkcją „Loudness”,
• długą żywotność i niski szum,
• pełne wsparcie dla zdalnego sterowania.

Przed zakupem sprawdź wartość rezystancji i wymiary osi w swoim egzemplarzu, a po montażu zweryfikuj balans kanałów i prąd silnika. W razie braku wersji z tapem – rozważ doposażenie w układ cyfrowy lub poszukiwanie NOS-a.

Pytanie

Czy POTENCJOMETR ALPS RK271 STEREO LOG 50KAX2 będzie pasował do Marantz PM-40

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Potencjometr ALPS RK271 Stereo Log 50 kΩ (A) x 2 nie jest zalecanym zamiennikiem dla Marantz PM-40.
• Fizycznie można go wlutować, ale: ma połowę wymaganej rezystancji (50 kΩ zamiast 100 kΩ), nie posiada silnika do zdalnego sterowania ani odczepu „loudness”, co prowadzi do utraty części funkcji i zmian charakterystyki układu.

Szczegółowa analiza problemu

1. Parametry oryginału (wg instrukcji serwisowej PM-40, poz. VR601):
   • 100 kΩ, logarytmiczny (A), stereo
   • wersja zmotoryzowana (remote volume)
   • dodatkowy odczep ~20 % ścieżki dla obwodu loudness
2. Różnice RK271 50KAX2 vs. oryginał:
   • Rezystancja 50 kΩ → zmniejsza impedancję wejściową dzielnika, co:
   – przesuwa punkt pracy filtra loudness,
   – zmienia czułość potencjometru (inny „feeling” gałki),
   – może podnieść zniekształcenia przy maksymalnym sygnale.
   • Brak silnika → brak regulacji głośności z pilota.
   • Brak odczepu loudness → funkcja „Contour” nie zadziała lub zadziała błędnie.
   • Mechanika (średnica osi 6 mm, rozstaw pinów serii RK27) jest kompatybilna; elektrycznie i funkcjonalnie – nie.

Teoretyczne podstawy
– Zmieniona rezystancja powoduje inny podział napięcia: dla 50 kΩ przy połowie skoku impedancja źródłowa ≈12,5 kΩ, co w połączeniu z wejściem 47 kΩ przesuwa maksymalną dewiację charakterystyki logarytmicznej; skutkuje to ~2–3 dB różnicą przy typowym położeniu gałki.
– Filtr loudness w PM-40 to R-C, gdzie rezystor jest częścią ścieżki potencjometru; zmiana jego wartości przesunie częstotliwość podbicia (niskie tony zostaną podbite znacznie mocniej).

Praktyczne zastosowania
– Wlutowanie RK271 50kΩ ma sens jedynie jako krótkotrwała naprawa „byle grało”, gdy zdalne sterowanie i loudness są nieistotne.

Aktualne informacje i trendy

– Dostępność oryginalnych motor-potów ALPS 100 kΩ z odczepem jest ograniczona, ale na rynku pojawiają się:
• ALPS RK27112MG-100KAX2 (motor, 100 kΩ, loudness tap),
• zamienniki Bourns PTVM902-100KA lub Noble RK27 w NOS-ach.
– Coraz popularniejsze stają się hybrydowe modernizacje: enkoder + scalony regulowany attenuator (np. MUSES72320, PGA2311) zachowujące pilota i eliminujące zużycie mechaniczne.

Wspierające wyjaśnienia i detale

– Marantz stosował kilka rewizji PM-40; pojedyncze egzemplarze eksportowe mogły mieć 50 kΩ, lecz nadal wymagały motor-potu z odczepem. Pomiar rezystancji pomiędzy skrajnymi pinami oryginału rozwieje wątpliwości.
– Odczep „loudness” w ALPS-ach oznaczany jest literą „T” lub „L” w kodzie; brak tej litery = brak odczepu.

Aspekty etyczne i prawne

– Wymiana na nieoryginalny element obniża wartość kolekcjonerską urządzenia; w sprzęcie na gwarancji (serwisowane egzemplarze z odnowionej serii) może naruszać warunki napraw pogwarancyjnych.

Praktyczne wskazówki

1. Zweryfikuj oryginał: zmierz rezystancję skrajnych wyprowadzeń.
2. Jeśli zależy Ci na pilocie i loudness – szukaj motor-potu 100 kΩ z odczepem.
3. Montaż: temperatura lutownicy 320–340 °C, maks. 3 s/pad, zmycie topnika alkoholem izopropylowym.
4. Po montażu zasil wzmacniacz przez żarówkę-bezpiecznik (100 W) i sprawdź, czy silnik potencjometru reaguje na pilot.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

– Jeśli nie możesz zdobyć wersji z odczepem, zastosuj motor-pot 100 kΩ bez odczepu i całkowicie odłącz obwód loudness – wzmacniacz będzie działał poprawnie, ale przycisk „Contour” stanie się bezużyteczny.
– Zastosowanie 50 kΩ + szeregowe rezystory 47 kΩ (aby „udawać” 100 kΩ) pogorszy płynność regulacji i liniowość, więc nie jest zalecane.

Sugestie dalszych badań

– Analiza układu loudness w PM-40 (sekcja schematu wokół Q601/Q602) pozwoli przeliczyć elementy R-C pod potencjometr bez odczepu – temat dla zaawansowanych hobbystów.
– Rozważ konwersję na cyfrową regulację głośności (MUSES, PGA, NJW1195) z zachowaniem oryginalnej gałki i pilota – minimalna ingerencja mechaniczna, lepsza równowaga kanałów.

Krótkie podsumowanie

ALPS RK271 50 kΩ x 2 spełnia tylko część wymogów mechanicznych Marantz PM-40. Brak silnika, brak odczepu loudness i nieodpowiednia rezystancja dyskwalifikują go jako pełnoprawny zamiennik. Zaleca się szukanie motor-potu 100 kΩ z odczepem (np. ALPS RK27112MG-100KAX2) lub – jeśli to niemożliwe – przyjęcie kompromisów świadomie, z pełnym zrozumieniem skutków dla funkcji i brzmienia.