DIAMAT G-110 – budowa, typowe usterki, serwis lampowego aparatu diatermii krótkofalowej

Pytanie

diamat 110

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• „Diamat 110” (częściej spotykane w dokumentacji jako DIAMAT G-110) to klasyczny aparat do diatermii krótkofalowej (SWD – Short-Wave Diathermy) wykorzystywany w fizykoterapii.
• Urządzenie generuje pole elektromagnetyczne o częstotliwości 27,12 MHz, które – po dopasowaniu impedancji do ciała pacjenta – wytwarza w tkankach ciepło endogenne.
• Typowa konstrukcja: lampowy generator RF dużej mocy, transformatorowy zasilacz HV, obwód dopasowujący z kondensatorami strojeniowymi oraz zestaw aplikatorów kondensatorowych lub indukcyjnych.

Kluczowe punkty
• Zastosowanie: terapia bólu, stany zapalne, przyspieszenie gojenia.
• Najważniejsze bloki: zasilacz HV, lampa elektronowa, obwód rezonansowy LC, układ dopasowania, aplikatory.
• Ryzyka: wysokie napięcia (kV), silne pola RF, możliwość oparzeń.
• Serwis: zużycie lampy, kondensatorów filtrujących i elementów strojenia to najczęstsze usterki.

Szczegółowa analiza problemu

1. Podstawy teoretyczne

Diatermia krótkofalowa wykorzystuje zjawisko dielektrycznego/oporowego nagrzewania tkanek:
\[ P = \sigma E^{2} V \]
gdzie σ – przewodność właściwa, E – natężenie pola elektrycznego, V – objętość.
Częstotliwość 27,12 MHz należy do pasma ISM, dzięki czemu nie wymaga licencji radiowej, a jednocześnie zapewnia kompromis między głębokością penetracji a kontrolą lokalizacji depozycji mocy.

2. Budowa DIAMAT G-110

1. Zasilacz:
   • Transformator sieciowy z odczepami: 5-8 V/10 A (żarzenie) i 1,8-2,5 kV AC (anoda).
   • Prostownik pełnookresowy (najczęściej diody selenowe w oryginale, dziś zastępowane diodami HV).
   • Filtr RC/LC z kondensatorami elektrolitycznymi 8–16 µF/3 kV.

2. Generator RF:
   • Trioda lub tetroda nadawcza (np. QB3/300 lub analog) pracująca w układzie samowzbudnym (Colpitts).
   • Obwód rezonansowy LC dostrajany mechanicznie (kondensatory motylkowe).

3. Stopień wyjściowy i dopasowanie:
   • Transformator impedancyjny lub π-filtr.
   • Przełączane/płynnie regulowane kondensatory dla kompensacji reakcji pacjenta.
   • Galwaniczna separacja pomiędzy układem lampowym a aplikatorami.

4. Aplikatory:
   • Kondensatorowe tarcze aluminiowe 200-300 cm².
   • Cewki indukcyjne (bęben Monode, kable spiralne).

3. Typowe usterki i diagnostyka

4. Procedura kalibracji

1. Podłączyć sztuczne obciążenie RF 200 Ω/100 W.
2. Ustawić minimalną moc, dostroić na maks. wskazanie amperomierza anodowego.
3. Stopniowo zwiększać moc do wartości nominalnej (zwykle 400 W CW).
4. Sprawdzać temperaturę lampy i napięcie zasilania – odchyłka < ±5 %.

Aktualne informacje i trendy

• Nowoczesne aparaty SWD (np. BTL-6000, Zimmer ThermoTK) zastępują lampy półprzewodnikowymi wzmacniaczami LDMOS, co daje lepszą stabilność i niższy koszt serwisu.
• Trend „pulsed-SWD” – krótkie impulsowanie RF (duty 5-20 %) dla efektów biostymulacyjnych bez przegrzewania.
• Normy: EN 60601-2-3:2021 (szczegółowa dla SWD), wymagana zgodność z MDR 2017/745 (UE).
• Rosnące wymagania dotyczące pomiaru ekspozycji personelu – publikacje CIOP-PIB (PL) i IEEE C95.1-2019 wskazują, że przy DIAMAT G-110 należy zachować odległość ≥ 1 m przy pełnej mocy, by nie przekroczyć 10 W/m² w środowisku pracy.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Lampa mocy to element eksploatacyjny – średni czas życia 3 000–5 000 h. Jej wymiana zwykle rozwiązuje > 60 % awarii.
• Do wstępnej oceny stanu lampy wystarczy pomiar emisji za pomocą testera lamp lub pomiaru prądu anodowego przy zadanym napięciu siatki.
• Kondensatory strojeniowe są narażone na iskrzenie – typowym objawem jest niestabilny dźwięk „trzaskania” w radiu AM w pobliżu urządzenia.

Aspekty etyczne i prawne

• Zabiegi mogą być wykonywane jedynie przez wykwalifikowany personel medyczny; nieautoryzowane przeróbki urządzenia naruszają MDR i narażają pacjentów.
• Konieczność corocznych pomiarów bezpieczeństwa elektrycznego (PN-EN 62353) i re-certyfikacji.
• EMF-hazard dla kobiet w ciąży – obowiązek informacyjny i stosowanie ekranów.

Praktyczne wskazówki

1. Dokumentacja – zdobądź oryginalny schemat (dostępny w archiwach producenta lub u dystrybutorów części lampowych).
2. Przed otwarciem obudowy rozładuj kondensatory HV rezystorem 1 MΩ/5 W przez min. 60 s.
3. W razie wymiany lampy stosuj dokładny zamiennik; zmiana typu wymaga przeliczenia obwodu siatkowego.
4. Mierz temperaturę elektrody aplikatora – nie powinna przekraczać 43 °C przy zabiegu ciągłym.
5. Po naprawie wykonaj test EMC w zakresie 10–100 MHz, aby upewnić się, że nie ma nadmiernej emisji harmonicznych.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Urządzenie ma konstrukcję sprzed kilkudziesięciu lat; dostępność części (lampy, przełączniki ceramiczne) maleje.
• W małych gabinetach koszty eksploatacji (energia, lampy, testy EMC) mogą przewyższyć zakup nowszego sprzętu półprzewodnikowego.

Sugestie dalszych badań

• Ocena porównawcza efektów biologicznych ciągłego vs. pulsowanego SWD przy tej samej dawce energii.
• Opracowanie zestawu retrofit (solid-state RF + DSP) pozwalającego zachować istniejące aplikatory DIAMAT przy wyższej sprawności.
• Monitorowanie długoterminowego wpływu pól RF na personel – badania epidemiologiczne (projekt EU-Horizon „EMF-Med”).

Krótkie podsumowanie

DIAMAT G-110 to lampowy aparat do diatermii krótkofalowej 27,12 MHz, dziś już historyczny, ale nadal spotykany w niektórych placówkach. Kluczowe dla utrzymania jego sprawności są: dobra lampa, sprawny zasilacz HV i poprawne strojenie obwodu wyjściowego. Przy jego serwisie należy rygorystycznie przestrzegać procedur BHP związanych z wysokim napięciem i polami RF oraz aktualnych wymagań normatywnych (EN 60601-2-3, MDR 2017/745). Jeśli planujesz dalszą eksploatację, rozważ modernizację lub wymianę na nowszą, półprzewodnikową konstrukcję – zyskasz stabilność, niższe koszty i łatwiejszą zgodność z obecnymi regulacjami.