Maszyna dziewiarska dopleta
– „Maszyna dziewiarska Dopleta” to czesko-słowacka, domowa maszyna dziewiarska produkowana w latach 60.–80. XX w., występująca w kilku wersjach (m.in. 191-A/B – jednorzędowa oraz 382 – dwułóżkowa).
– Konstrukcja w całości metalowa, rozstaw igieł 3,6 ÷ 4 mm (ok. “standard gauge”), 180 lub 200 igieł na fontor.
– Umożliwia dzianie gładkie, ściągacze 1 × 1 / 2 × 2, patenty, plissé, a w modelu 382 także prosty racking (przesuw jednego łóżka względem drugiego).
– Maszyny są dziś kupowane głównie z drugiej ręki jako sprzęt „vintage”; wymagają odnowienia (czyszczenie, smarowanie, często wymiana listwy dociskowej i wybranych igieł).
1.1 Producent: Elitex / Dopleta, ČSSR.
1.2 Modele:
• Dopleta 191-A (starsza) i 191-B – jednołóżkowe, 180 igieł, wózek 4-stopniowy (N – normal, T – tuck, S – slip, P – partial).
• Dopleta 382 – dwułóżkowa (double bed), 2 × 200 igieł, możliwość rozdzielenia łóżek i pracy jak 1-łóżkowa.
1.3 Rozstaw igieł: ok. 3,6 mm (porównywalny z maszynami Brother 4,5 mm; można używać włóczek 2/28-2/15 Nm lub ok. 390–250 m/100 g).
2.1 Łóżka (fontory) – aluminiowe profile z rowkami na igły języczkowe 74 (standard DIN).*
2.2 Wózek (carriage) – manualny, steruje igłami krzywkami. Przełączniki J | K | 0 (spotykane w egz. czeskich) odpowiadają:
J – wszystkie igły dziergają;
K – wybrane igły w pozycji roboczej;
0 – ślizg (rzut pusty).
2.3 Regulator gęstości (hustota) w zakresie 1 – 10 (rząd pierwszy zwykle −1 numer ciaśniej).
2.4 Model 382 ma dodatkowy przełącznik na tylnym wózku oraz dźwignię rackingu (1/2 igły na klik).
– Jersey (stockinette) – jedno łóżko, przełącznik J, gęstość zależna od przędzy.
– Ściągacz 1 × 1 – obie łóżka, naprzemiennie ustawione igły (racking 0), gęstość +1 numer luźniej niż jersey.
– Patent (fisherman’s rib) – ustawienia „tuck” na obu fontorach, ruch karetki w dwóch przebiegach.
– Jacquard dwukolorowy – metoda slip/tuck z wymianą koloru co dwa rzędy (brak wbudowanego kolornika jak w Brother KH-9xx).
• Listwa dociskowa – gąbka zwykle sparciała; wymiana krytyczna dla prawidłowego prowadzenia igieł.
• Igły – korozja ➔ łamie języczki; nowe igły 74 × 1,36 mm pasują z maszyn Silver Reed/Brother (trzeba sprawdzić długość piętki).
• Sprężyny naprężacza – zużyte nie trzymają napięcia; można zastosować zamienniki z Silver Reed SK280 po drobnej korekcie.
• Łożyska wózka – stary smar żywiczny ➔ opory; czyścić izopropanolem/naftą, smar olejem wazelinowym ISO 10-15.
– Maszyny Dopleta są dostępne głównie na portalach wtórnych (OLX, Allegro, eBay) w cenach 80 – 1000 zł w zależności od kompletności.
– Coraz popularniejsze jest drukowanie 3-D akcesoriów: wymienne prowadniki, uchwyty rackingu, klucze do igieł.
– Społeczność „vintage knitting machines” publikuje skany instrukcji (mkmanuals.com, archive.org) i filmy serwisowe (YouTube – kanał „Dopleta czyszczenie”).
• „Dopleta” bywa mylona z terminem „doplatanie” (pozostawianie dodatkowych pętelek). Jeśli problem dotyczy niechcianego nabierania oczek – patrz sekcja offline #2 (obciążenie, naciąg, listwa).
• Rozstaw 3,6 mm oznacza, że włóczka o grubości powyżej ~200 m/100 g wymaga luźniejszej gęstości (≥ 7) lub pracy na dwóch nitkach.
– Brak aktualnych norm CE (maszyny historyczne). Użytkownik ponosi odpowiedzialność za bezpieczeństwo; zaleca się montaż wyłącznika awaryjnego 230 V, jeśli używany jest silnik zewnętrzny.
– Prawa autorskie do zeszytów wzorów wygasły w większości krajów (publikacja możliwa w domenie publicznej), jednak skany instrukcji mogą podlegać ochronie wydawcy – warto sprawdzić licencję.
• Czyszczenie co 20 000 rzędów lub po każdym projekcie z „futerkowej” przędzy.
• Do smarowania używać lekkiego oleju maszynowego ISO 10 – nie WD-40 (rozpuszcza smar, ale nie smaruje).
• Igły zawsze wkładać lekko nasmarowane – zapobiega korozji w przechowywaniu.
• Gdy brakuje oryginalnych ciężarków – stosować zaciski do linek + podkładki stalowe (ta sama masa, płaski profil).
– Brak zautomatyzowanego kolornika; wzory wielokolorowe wymagają ręcznej zmiany nitki.
– Zużyte prowadnice rackingu w modelu 382 mogą mieć luz poprzeczny > 0,3 mm – wymaga tulejowania lub drukowanego „shim’a”.
– Nie wszystkie igły Brother/Silver Reed pasują; przy zamawianiu podać: długość całkowita = 89 mm, wysokość piętki = 15,4 mm.
• Modernizacja – sterownik Arduino + enkoder pozycji wózka do automatycznego sterowania igłami elektromechanicznie (DIY projekty „AYAB-like” dla Silver Reed można adaptować).
• Analiza porównawcza starzenia stali igieł w środowisku domowym (wpływ wilgotności > 60 %).
• Projekt open-source biblioteki części drukowanych (Thingiverse tag „Dopleta spares”).
Maszyny dziewiarskie Dopleta to solidne, całkowicie metalowe urządzenia z lat 60.–80., dziś popularne na rynku wtórnym. Najczęstsze prace przy ich uruchamianiu to: wymiana listwy dociskowej, czyszczenie wózków i igieł oraz kalibracja rackingu. Mimo braku elektroniki oferują szeroki wachlarz ściegów (ściągacze, patenty, podstawowe wzory strukturalne). Przy zachowaniu właściwej konserwacji mogą konkurować trwałością z nowoczesnymi maszynami, stanowiąc zarazem cenny sprzęt kolekcjonerski i użyteczne narzędzie dla hobbystów i projektantów dzianin.
