Eltra Hania RMS 401/4100 – jak podbić wysokie tony w radiu, modyfikacje barwy dźwięku

Pytanie

Czy można w radiu Hania podbić wysokie tony

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Tak, w „Hani” da się uzyskać więcej wysokich tonów, ale sposób zależy od wersji urządzenia:
  • starsze modele (np. RMS 401/4100): fabryczny układ barwy zwykle tylko „ucina” górę; realne „podbicie” wymaga modyfikacji układu lub zewnętrznego korektora,
  • nowsze odbiorniki handlowe pod marką Eltra „Hania” (np. 2105): zazwyczaj brak regulacji barwy — zostaje korekcja zewnętrzna lub przeróbki.
• Najprostsze i odwracalne: użyć zewnętrznego EQ/„treble boost” między wyjściem a wzmacniaczem/słuchawkami.
• Trwalsze: drobne modyfikacje RC w torze audio (i ewentualnie w de-emfazy FM) po wcześniejszym serwisie (czyszczenie, wymiana wyschniętych elektrolitów, ustawienie azymutu głowicy).

Szczegółowa analiza problemu

• W Haniach z epoki Unitry regulacja barwy to zwykle pasywny filtr „treble cut”. W skrajnym położeniu potencjometru góra nie jest aktywnie wzmacniana — po prostu mniej tłumiona. Dlatego:
  • jeśli brakuje „blasku”, najpierw wyeliminuj usterki ograniczające pasmo:
    • czyszczenie potencjometrów (preparat do styków),
    • wymiana elektrolitów w torze audio (sprzęgające/odsprzęgające — wysoki ESR i spadek pojemności obcina górę),
    • dla kaset: czyszczenie + demagnetyzacja toru, ustawienie azymutu głowicy (zły skos = brak sopranów),
    • dla UKF: sprawdzenie zestrojenia toru p.cz./detektora oraz zgodności de-emfazy.
• Gdy sprzęt wróci do „fabryki”, masz trzy ścieżki zwiększenia sopranów:

1. Delikatna korekta istniejącej barwy (pasywna, niskie ryzyko)

• Znajdź kondensator przy potencjometrze „tony” zwierający wysokie do masy (typowo 22–47 nF).
• Zmniejsz jego pojemność o jeden „stopień E12” (np. 47 nF → 33 nF lub 22 nF). Efekt: filtr zacznie tłumić dopiero wyżej, brzmienie będzie jaśniejsze. To nie jest prawdziwe „boost”, ale subiektywnie góry będzie więcej.
• Sprawdź również kondensatory sprzęgające między stopniami: zbyt duże wartości poprawiają bas, ale mogą łagodzić atak transjentów; często ważniejsza jest ich jakość (niski ESR) niż sama wartość.

2. „Półka wysokotonowa” w pętli sprzężenia wzmacniacza (aktywne, wymaga schematu)

• W wielu Haniach końcówka mocy to scalak z prostą pętlą NFB. Można wprowadzić łagodne podbicie HF (shelving +3…6 dB powyżej kilku kHz) przez kształtowanie impedancji w gałęzi NFB:
  • przykładowo (dla wzmacniacza nieodwracającego): w gałęzi do masy (Rg) dołóż szeregowo mały kondensator Cg. Dla częstotliwości poniżej f0 kondensator „odcina” część wzmocnienia (mniejsze Av), powyżej f0 przywraca nominalne Av — powstaje półka podbijająca górę względem dołu.
  • orientacyjnie: dla Rg ≈ 2,2 kΩ i f0 ≈ 3–5 kHz wybierz Cg ≈ 15–24 nF. Dostosuj Rf/Rg tak, aby docelowe Av (powyżej f0) nie powodowało przesterowania.
• Uwaga: nie myl z kondensatorem kompensacji równoległym do Rf — ten zwykle ogranicza pasmo (treble cut). Jego zwiększanie da efekt odwrotny do oczekiwanego; zmniejszanie/wyjmowanie grozi oscylacjami. Po zmianach sprawdź stabilność oscyloskopem.

3. Korekcje źródłowe (FM i kaseta)

• FM (de-emfaza): jeśli góry brakuje tylko na radiu, zidentyfikuj stałą czasową de‑emfazy (w Europie 50 µs). Minimalne zwiększenie sopranów uzyskasz przez nieznaczne zmniejszenie RC (np. z 50 do 40–45 µs, zmieniając kondensator o jeden rząd E12). Uwaga: rośnie szum i to już nie jest standard — rób to wyłącznie, gdy słyszysz realne „przytłumienie” z radia względem wejścia AUX.

• Kaseta: korekcja odtwarzania (70 µs/120 µs) musi odpowiadać typowi taśmy (Cr/Fe). Zła korekcja lub azymut natychmiast „zjada” sopran.

• Zewnętrzny tor korekcji (najbezpieczniej)

  • Mały korektor graficzny lub aktywny „treble booster/shelving” na wzmacniaczu operacyjnym (zasilanie ±9…12 V lub pojedyncze 9–12 V), wpięty między wyjście Hanii a zewnętrzny wzmacniacz/głośniki aktywne.
  • Plusy: odwracalne, duży zakres regulacji, brak ingerencji w oryginał. Minusy: dodatkowy moduł/kabel.

Aktualne informacje i trendy

• Współczesne, budżetowe odbiorniki sprzedawane pod nazwą „Eltra Hania” często nie mają regulacji barwy — standardem jest korzystanie z korekcji w źródle (smartfon/odtwarzacz z EQ) lub małe, zewnętrzne moduły DSP/EQ.
• Wśród hobbystów najczęstsze działania przy „Haniach” z epoki: recapping toru audio, kalibracja mechaniki kasety, drobne korekty RC w de‑emfazie i filtrze barwy, albo całkowicie zewnętrzny EQ — ze względu na zachowanie oryginalności.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Częstotliwość graniczna filtru RC: f0 ≈ 1/(2πRC). Zmniejszając C, przesuwasz f0 w górę — mniej tłumienia sopranów.
• De‑emfaza FM: τ = R·C. Mniejsza τ → mniej tłumienia wysokich → jaśniej, ale głośniej także szumi.
• „Półka” (shelving) to korekcja o stałym wzmocnieniu powyżej (lub poniżej) określonej f0, w przeciwieństwie do „wybicia” w wąskim paśmie.

Aspekty etyczne i prawne

• Egzemplarze kolekcjonerskie: ingerencje lutownicze obniżają wartość. Preferuj modyfikacje odwracalne lub dokumentuj zmiany.
• Bezpieczeństwo: prace przy zasilaniu sieciowym wykonuj przy odłączonym napięciu; rozładuj kondensatory, stosuj odseparowany zasilacz serwisowy i sprawdzone ESD.

Praktyczne wskazówki

• Kolejność działań:
  1. serwis podstawowy (czyszczenie, elektrolity, regulacje),
  2. delikatna zmiana kondensatora w filtrze barwy,
  3. jeśli potrzeba — półka w pętli NFB lub zewnętrzny EQ.
• Testy: puść sygnał z generatora (np. aplikacja w telefonie) 1 kHz i 10 kHz, porównaj poziomy na wejściu AUX i na FM; jeśli tylko FM jest „ciemniejsze”, skup się na de‑emfazie/zestrojeniu p.cz.
• Dobór wartości rób „małymi krokami” (zmiana o 20–30%) i odsłuchem A/B; po każdej zmianie sprawdzaj stabilność i temperaturę końcówki mocy.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Różne wersje „Hanii” mają inne schematy — bez konkretnego modelu i fragmentu schematu podaję wartości orientacyjne.
• Nadmierne podbicie góry uwypukli szum FM i szelest taśmy; balansuj oczekiwany efekt z komfortem odsłuchu.
• Głośnik wbudowany bywa wąskopasmowy — ograniczy efekt każdej korekcji; zewnętrzny zestaw głośnikowy potrafi dać większą różnicę niż drobne zmiany RC.

Sugestie dalszych badań

• Zdobycie schematu konkretnej wersji (oznaczenie płyty, model RMS/4100/2105 itp.).
• Pomiary pasma przenoszenia toru audio (smartfon + mikrofon pomiarowy lub karta dźwiękowa + REW).
• Jeśli chcesz, przygotuję konkretny, prosty układ „treble shelf” z wartościami elementów pod Twój egzemplarz.

Krótkie podsumowanie

• Można uzyskać więcej wysokich tonów w „Hani”, ale fabryka zwykle nie „podbija” aktywnie — trzeba albo zastosować zewnętrzny EQ, albo subtelnie zmienić elementy RC (barwa, de‑emfaza) lub wprowadzić półkę w pętli NFB.
• Zacznij od serwisu i diagnostyki; drobne, odwracalne modyfikacje najczęściej wystarczają.
• Podaj proszę dokładny model i czy problem dotyczy FM, AUX czy kasety — dobiorę konkretne punkty i wartości elementów do zmiany.