Elwro DEA – ściśnięte częstotliwości po przestrojeniu głowicy lampowej, jak rozciągnąć zakres UKF

Pytanie

bardzo ściśnięte częstotliwości po przestrojeniu głowicy lampowej Elwro jak rozciągnoć

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• „Ściśnięcie” skali po przestrojeniu oznacza zbyt małą rozpiętość częstotliwości heterodyny; aby ją „rozciągnąć” trzeba: • zmniejszyć pojemności równoległe (trymery, paddery) i/lub odwinąć kolejne zwoje cewek oscylatora i wejściowych,
  • następnie ponownie zestroić: rdzeniami cewek ustawić dolny kraniec (≈ 88 MHz), trymerami – górny (≈ 108 MHz),
  • skontrolować pełny kąt pracy kondensatora zmiennego oraz tracking między wejściem a oscylatorem.

Kluczowe punkty

1. Najpierw heterodyna, potem tor wejściowy.
2. Trymery ↓ C → górny kraniec w górę; rdzeń ↑ L → dolny kraniec w dół.
3. Jeśli zakres wciąż za wąski – dalsze zmniejszanie C (seria-C lub zdjęcie płytki) i/lub skracanie L (odwijanie).

Szczegółowa analiza problemu

1. Dlaczego pojawia się „ściśnięcie”

Dla heterodyny obowiązuje
\[ f\text{OSC}=\frac{1}{2\pi\sqrt{L(C\text{var}+C_\text{stały})}} \]
Przestrojenie UKF ze starego pasma 65–73 MHz na 88–108 MHz wymaga aż ≈ 45 % wyższego f.
Jeżeli zmienimy tylko część elementów (np. zmniejszymy C stałe, lecz zostawimy zbyt dużą L), powstaje zbyt mała różnica Δf między skrajnymi pozycjami Cvar – skala „ściska się”.

2. Procedura krok-po-kroku

1. Pomiary wstępne
   • Generator 88 MHz na wejście, obserwujemy p.cz. (10,7 MHz lub 6,5 MHz w głowicach Elwro) – ustawić kondensator zmienny na MAX C.
   • Stroimy rdzeń cewki oscylatora aż p.cz. się zgadza.
2. Ustawienie górnego końca (108 MHz)
   • Cvar na MIN C, generator 108 MHz.
   • Zmniejszamy pojemność trymetra równoległego (lub całkiem go usuwamy) aż do uzyskania prawidłowej heterodyny.
3. Sprawdzenie środka (≈ 98 MHz)
   • Jeśli niedokładność > ±50 kHz – kompromisowo korygujemy zarówno rdzeń jak i trymer.
4. Rozpiętość wciąż zbyt mała?
   • Oscylator: zmniejsz C o 0,5–1 pF (wstaw szeregowo 2–4 pF), odwiń kolejny zwój.
   • Wejście: analogiczne zmiany w cewkach/trymerach, aby zachować tracking.
5. Dopiero po pełnym stroju oscylatora dostrajamy tor wejściowy w.cz. na maksimum sygnału.

3. Typowe wartości dla głowic Elwro DEA / DEA-2

Po w/w zmianach pełne 88–108 MHz jest osiągalne, ale niekiedy wymaga usunięcia dodatkowego pół zwoju.

4. Mechanika i skala

• Sprawdź, czy kondensator zmienny pracuje w pełnym zakresie kątowym (blaszki nie wyginają się, linka nie ześlizguje).
• Upewnij się, że sekcje oscylatora i wejścia są dokładnie sprzężone (jednakowy kąt).
• W razie potrzeby przestaw koło napędowe lub skróć linkę.

Aktualne informacje i trendy

• Radio-hobbyści publikują w 2023/2024 r. gotowe „kity” SMD z mikro-VFO, które można wstawić w miejsce oryginalnej heterodyny lampowej, uzyskując pełne 87,5–108 MHz bez modyfikacji cewek.
• Popularne stają się pomiary analizatorem VNA, co pozwala natychmiast zobaczyć niedopasowania i przyspiesza strojenie o rząd wielkości.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Zmniejszanie C można zrobić „na czysto” (wymiana na niższą wartość) lub „wirtualnie” – wstawiając mały kondensator w szereg, co liniowo zmniejsza efektywną pojemność bez ingerencji w PCB.
• Analogią jest skrócenie struny gitary: odwinięcie zwojów (skrócenie L) podwyższa ton, ale żeby jednocześnie utrzymać rozpiętość skali, trzeba także zmienić naprężenie (C).

Aspekty etyczne i prawne

• Głowica lampowa pracuje z napięciami powyżej 200 V – zachowaj procedury LOTO; rozładuj kondensatory przed dotykiem.
• Upewnij się, że przeróbka nie powoduje emisji sygnałów poza pasmem UKF (spurious), co byłoby nielegalne.
• Zachowaj oryginalne części – nieodwracalne modyfikacje w zabytkowym sprzęcie mogą obniżać jego wartość kolekcjonerską.

Praktyczne wskazówki

• Używaj wkrętaków z tworzywa lub mosiądzu – metalowe narzędzia detunują cewki.
• Notuj każdą zmianę: łatwiej wrócić do punktu wyjścia.
• Po każdej ingerencji zawsze sprawdź stabilność częstotliwości po 30 min grzania lamp.
• Dobre rezultaty daje równoczesne strojenie na dwa znaczniki RDS (np. 89,0 MHz i 107,9 MHz) – od razu widać, czy środek nie „ucieka”.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Niektóre egzemplarze głowic Elwro mają zbyt mały skok Cvar; mechaniczne powiększenie szczeliny (odgięcie płytek) bywa konieczne.
• Lampy ECC85 o słabej emisji gorszą liniowość; wymiana może „wydłużyć” pasmo bez dodatkowych poprawek.
• W starych kondensatorach rurkowych pojemność wzrasta z wiekiem – pomiar LCR-metrem często zaskakuje.

Sugestie dalszych badań

• Pomiar charakterystyki fazowej heterodyny (skaka-FM) – pozwala ocenić, czy dalsze rozciąganie nie pogorszy modulacji.
• Symulacja w LT-Spice modelu DEA pokazuje, jak bardzo ΔC/Δθ kondensatora wpływa na liniowość skali – warto przećwiczyć przed lutowaniem.
• Rozważ przejście na hybrydę: lampowy przedwzmacniacz + tranzystorowy VFO (sprawdzone w dziesiątkach modernizacji UKF „Karlik”).

Krótkie podsumowanie

Ściśnięte pasmo to skutek zbyt dużej wartości L lub C w obwodach heterodyny i wejścia. Metoda naprawy: zmniejszyć pojemności (trymery, paddery, kondensatory stałe < ≈ 2,2 pF) i/lub skrócić cewki, po czym precyzyjnie dostroić dolny kraniec rdzeniem, górny – trimerem, kontrolując tracking. Pracuj z przyrządami, zachowując bezpieczeństwo wysokich napięć i spójność z regulacjami emisji.