Klawiatura kompaktowa 60% – ESC i 1 nie działają nad jedynką, Fn Lock, mapowanie klawiszy

Pytanie

jak mam literke ESC nad jedynką to nie moge esc pisac tak samo jak jeden i ku to nad jedynka

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

‑ Najpewniej korzystasz z klawiatury z układem kompaktowym (np. 60 %‑75 % lub niektóre laptopy), w którym klawisz ESC znajduje się jako funkcja dodatkowa nad cyfrą „1”.
‑ Aby pisać ESC lub „1” trzeba odblokować/zmienić tryb klawisza Fn (tzw. Fn Lock) albo właściwie ustawić układ klawiatury w systemie.
‑ Jeżeli po wyłączeniu Fn Lock i ustawieniu prawidłowego układu problem nadal występuje, klawiatura może być uszkodzona.

Kluczowe punkty
• Sprawdź kombinację Fn + Esc (lub Fn + 1) – przełącza Fn Lock.
• Wejdź do BIOS/UEFI i ustaw „Function Key Behavior” = Function Keys.
• Zweryfikuj układ w systemie (Polski – programisty lub US).
• Test na innej klawiaturze pokaże, czy to usterka sprzętowa.

Szczegółowa analiza problemu

1. Konstrukcja klawiatur kompaktowych
   – W wersjach 60 % pozbawiono osobnej kolumny z klawiszami funkcyjnymi (ESC, F‑keys).
   – ESC bywa domyślnie „pod” klawiszem ~ / 1, a dostęp do niego realizuje się przez Fn lub programowe mapowanie (QMK/VIA, Armoury Crate, itp.).

2. Tryb Fn Lock
   – Klawisze multimedialne ⇄ funkcje standardowe przełączasz sekwencją:
   • Fn + Esc (Lenovo, Dell, Asus)
   • Fn + CapsLock (MS Surface)
   • Fn + Shift (niektóre 60 %)
   – W BIOS‑ie szukaj opcji: Action Keys, HotKey Mode, Function Key Behavior.

3. Układ klawiatury w OS
   – Jeżeli fizycznie masz oznaczenia np. „ku” (alfabet koreański), a w Windows ustawiono „Polski – Programisty”, naciśnięcie klawisza może zostać zinterpretowane inaczej lub wcale.
   – Skróty przełączające układ: Win + Spacja, Alt + Shift, Ctrl + Shift. Przypadkowe ich wciśnięcie zmienia mapowanie.

4. Diagnostyka programowa
   – Narzędzia: keyboardtester.com (online) lub xev (Linux) pozwalają zobaczyć, co faktycznie wysyła klawiatura.
   – Jeśli dany klawisz w teście nie generuje żadnego kodu skanowania (scan‑code = 0), problem jest sprzętowy.

5. Diagnostyka sprzętowa
   – Kurz/płyny → zwarcia matrycy klawiszy; sekcja ESC‑1‑Q należy często do tej samej linii row/matrix.
   – Podłącz zewnętrzną klawiaturę USB:
   • działa = uszkodzona klawiatura wbudowana,
   • nie działa = błąd systemu lub sterowników.
   – W klawiaturach mechanicznych 60 % sprawdź DIP‑switch’e (np. DIP 1 = Esc↔~).

6. Teoria: matryca klawiatury
   – Klawisze są połączone w krzyżową matrycę wierszy/kolumn. Jeśli któryś wiersz (gdzie leżą ESC, 1, Q) ulegnie przerwaniu lub zwarte zostanie wejście diody Schottky’ego, wszystkie klawisze w tej linii przestają działać.

7. Potencjalne przyczyny
   • Włączony Fn Lock lub tryb „Layer 1” (firmware QMK)
   • Błędny układ w OS (np. japoński 106/109)
   • Zanieczyszczenia / zalanie klawiatury
   • Uszkodzenie taśmy FFC pomiędzy płytką klawiatury a płytą główną

Praktyczne zastosowania
– Poprawne zmapowanie klawiszy w oprogramowaniu VIA/Kemove, Armoury, iCue pozwala używać warstw i uniknąć konfliktów Fn.
– W przemyśle IT help‑desk procedura: „Fn Lock → sterowniki → BIOS → test zewnętrznej klawiatury” skraca czas diagnozy do <10 min.

Aktualne informacje i trendy

‑ Producenci wypierają pełnowymiarowe klawiatury w laptopach na rzecz układów bezpowrotnych (chiclet 80 / 75 %).
‑ Firmware QMK/VIA umożliwia pełne remapowanie w warstwach; ESC można przenieść gdziekolwiek, ale wymaga to wgrania layoutu.
‑ Trend „Hot‑Swap PCB” ułatwia wymianę pojedynczego przełącznika zamiast całej klawiatury.

Wspierające wyjaśnienia i detale

‑ Porównanie trybów:
Fn Lock OFF → klawisz 1 = „1”, Fn + 1 = F1/ESC.
Fn Lock ON → klawisz 1 = F1/ESC, Fn + 1 = „1”.
‑ W BIOS Lenovo opcja „Hotkey Mode” = Disabled przywraca klasyczne funkcje.

Aspekty etyczne i prawne

‑ Brak bezpośrednich implikacji; pamiętaj jednak, że ingerencja w laptopy na gwarancji (rozbieranie klawiatury, lutowanie) może ją unieważnić.
‑ W środowiskach korporacyjnych wymagana jest zgodność z polityką bezpieczeństwa (zakaz instalacji nieautoryzowanego firmware).

Praktyczne wskazówki

1. Naciśnij i przytrzymaj Fn, potem wciśnij Esc → jeśli zapali się dioda Fn (lub zgaśnie) = przełączono Fn Lock.
2. Windows: Win + Spacja → wybierz „Polski (programisty)”.
3. BIOS: F2/F10/Delete podczas startu → zakładka Keyboard/Configuration.
4. Jeśli klawiatura zewnętrzna USB działa, wymień moduł klawiatury laptopa (~80–150 zł).

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

‑ Gdy klawisze nie rejestrują nawet w keyboardtester.com, dalsza diagnostyka programowa nie ma sensu – to sprzęt.
‑ Niektóre klawiatury 60 % mają fizyczny przełącznik „Esc ↔ ~” pod spodem.

Sugestie dalszych badań

‑ Sprawdź open‑source’owe firmware QMK pod kątem niestandardowych warstw.
‑ Rozważ zakup modułu replacement‑keyboard; porównaj modele OEM vs. zamienniki (różnica w żywotności switchy).
‑ Zapoznaj się z datasheet’ami kontrolerów klawiatur IT8587E/KB9012 (częste w laptopach) – diagnoza linii matrycy.

Krótkie podsumowanie

Problem najczęściej wynika z aktywnego Fn Lock lub niezgodności układu klawiatury z ustawieniami systemu. Przełącz Fn Lock (Fn + Esc), ustaw prawidłowy układ w Windows/Linux/macOS i przetestuj w keyboardtester.com. Jeśli klawisz nadal nie generuje kodu skanowania, uszkodzona jest sama klawiatura – jej wymiana to najszybsze rozwiązanie.