GAZ Gazela 2.4 16V ZMZ-405/406/409 – ustawienie rozrządu, znaki, łańcuch, napinacze

Pytanie

Gaz gazela 2.4 16V ustawienie rozrządu

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Aby prawidłowo ustawić rozrząd w GAZ Gazela z benzynowym silnikiem ZMZ-405/406/409 2.4 l 16 V (DOHC, napęd łańcuchem), ustaw wał korbowy w GMP 1. cylindra, zgraj znak na kole wału z nacięciem w obudowie pompy oleju, następnie:
  • znak na kole wałka pośredniego skieruj pionowo w górę;
  • znaki na kołach wałków rozrządu ustaw poziomo przeciw sobie (lub użyj płytek blokujących z tyłu wałków);
  • między znakami obu kół rozrządu ma znajdować się 20 sworzni łańcucha (19 pełnych ogniw);
  • zamontuj i odblokuj napinacze hydrauliczne, wykonaj dwa pełne obroty wałem, ponownie sprawdź zgranie znaków.

Kluczowe punkty

• GMP 1. cylindra – znaki wału i obudowy muszą pokryć się.
• 3 × znaki: wał korbowy, wałek pośredni, dwa wałki rozrządu.
• 20 sworzni łańcucha pomiędzy znakami kół wałków rozrządu.
• Napinacze hydrauliczne muszą być odpowietrzone i sprawne.

Szczegółowa analiza problemu

1. Charakterystyka silnika

Silniki 2.4 l 16 V instalowane w Gazeli to rodzina ZMZ-405 (Euro-2/3) oraz jej pochodne (ZMZ-406, 409). Konstrukcja:

• układ DOHC, 4 zawory/cyl., hydrauliczne popychacze;
• dwa łańcuchy: dolny (wał korbowy → wałek pośredni) i górny (wałek pośredni → wałki rozrządu);
• napinacze hydrauliczne i tworzywowe ślizgi.
  Silnik jest kolizyjny – błędne ustawienie = ryzyko kontaktu zaworów z tłokami.

2. Narzędzia i przygotowanie

• Zestaw blokad (płytki 2 × 4 mm do wałków, trzpień do koła zamachowego) – zwiększa precyzję.
• Klucz 36 mm/27 mm do koła pasowego, klucz dynamometryczny, ściągacz koła pasowego.
• Zestaw uszczelek i kompletny kit rozrządu (2 łańcuchy, 2 napinacze, 4 ślizgi, 3 koła).
• Odłączenie akumulatora, spuszczenie oleju (ułatwia wymianę uszczelki pokrywy).

3. Procedura krok po kroku

1. Demontaż: osłony, alternator, pompa wspomagania (odsunąć), chłodnica wentylatora, pokrywa zaworów i przednia pokrywa rozrządu.
2. Ustawienie GMP: obracaj wałem zgodnie z ruchem wskazówek zegara patrząc od przodu.
   • Nacięcie na kole pasowym wału ma pokryć się z odlewem „0” na pompie oleju.
3. Wałek pośredni: kropka na kole pośrednim do góry – pokrywa się ze zgrubieniem bloku.
4. Wałki rozrządu:
   a) Metoda znaków: strzałki/kropki na kołach skierowane do siebie, ~1 cm powyżej osi; otwory śrub mocujących tworzą linię równoległą do płaszczyzny głowicy.
   b) Metoda płytek: z tyłu głowicy zdjąć zaślepki, w nacięcia wałków wsunąć płytkę – jej płaszczyzna równoległa do głowicy gwarantuje idealne fazy.
5. Montaż łańcuchów:
   • Dolny łańcuch – zgraj kolorowe ogniwa z kropkami wału i wałka pośredniego. Dokładnie dokręć koło wału korbowego (moment 120 Nm + 90°).
   • Górny łańcuch – kolorowe ogniwa/znaki z kołami rozrządu. Policz 20 sworzni między znakami.
6. Napinacze: załaduj (ściśnij i zablokuj), zamontuj, odblokuj. Ciśnienie oleju po pierwszym rozruchu ustabilizuje położenie tłoczka.
7. Kontrola: ręcznie dwa obroty wałem, sprawdź powtórnie wszystkie znaki. Brak oporów = brak kolizji.
8. Montaż pokryw, nowa uszczelka, olej 5W-40/10W-40 (API SL ≥). Moment śrub pokrywy rozrządu: 11 Nm, pokrywy zaworów: 9 Nm.
9. Próba: uruchom silnik, odsłuchaj napinaczy (mogą „klepać” ≤30 s), sprawdź błędy ECU (P0340/P0335 = błąd synchronizacji).

4. Teoretyczne podstawy

Fazy rozrządu (ZMZ-40524, przykładowo):

• Otwarcie zaworu ssącego: 14° BTDC; zamknięcie: 50° ABDC.
• Otwarcie zaworu wydechowego: 46° BBDC; zamknięcie: 10° ATDC.
  Różnica 112° ± 1° między wałem a wałkiem ssącym gwarantuje prawidłowy overlap.

5. Praktyczne zastosowania

• Wariant tuningowy MTZ: koła rozrządu z regulowanym fazowaniem (kąt ±6°). Umożliwia dostrojenie do LPG lub turbosprężarki.
• Przy montażu instalacji LPG IV gen. poprawne fazy minimalizują temperaturę zaworów wydechowych.

Aktualne informacje i trendy

• 2022–2023 ZMZ wprowadził wzmocnione, dwurzędowe łańcuchy („Ecoline+”) i napinacze z zaworem zwrotnym, zalecane przy każdej większej naprawie.
• Dostępne są komplety rozrządu Trialli, INA-Gus (OEM), Febi – różnice głównie w trwałości ślizgów (PA-66 vs PET-GF).
• Trend wymiany co 120–150 tys. km lub 6 lat, skracany w taksówkach/cargobusach do 100 tys. km.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• 20 sworzni = 19 pełnych ogniw – pomyłka o 1 sworzeń = przesunięcie ~18° krzywej faz rozrządu.
• Alternatywna kontrola czujnikiem Halla: oscyloskop porównuje sygnały CKP vs CMP; przesunięcie >6° → błąd ECU.

Aspekty etyczne i prawne

• Naprawa własna nie zwalnia z odpowiedzialności za bezpieczeństwo: źle ustawiony rozrząd może zatrzymać silnik w czasie jazdy.
• W UE wymiana łańcucha w pojeździe ciężarowym kat. N1/N2 musi być odnotowana w DTR tachografu (prace przy układzie napędowym).
• Odpady (stary olej, uszczelki) – zgodnie z Dyrektywą 2008/98/WE przekazać do punktu zbiórki.

Praktyczne wskazówki

• Zawsze wymieniaj oba łańcuchy i ślizgi; wymiana tylko górnego = ryzyko rozciągniętego dolnego łańcucha.
• Przed pierwszym rozruchem zdejmij wtryski i „zakręć na rozruszniku” dla zbudowania ciśnienia oleju (opcja serwisowa).
• Jeśli brak blokad płytek – przygotuj wzorzec z blachy 4 mm, szerokość = 32 mm, długość = 45 mm.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Starsze ZMZ-4062 miały inne znaki (15 sworzni między wałkami) – zawsze potwierdź kod silnika z tabliczki.
• Napinacze „podróbki” z rynku azjatyckiego często zapadają się po nocnym postoju – objaw grzechotania łańcucha na zimno.

Sugestie dalszych badań

• Analiza wpływu regulowanych kół fazowych na zużycie paliwa w Gazeli (projekt flotowy).
• Zbadanie trwałości nowych łańcuchów dwurzędowych vs jednorzędowych na dystansie 300 tys. km.
• Porównanie map zapłonu ECU Mikas 11 vs Bosch ME17 pod kątem tolerancji przesunięcia faz.

Krótkie podsumowanie

Prawidłowe ustawienie rozrządu w silniku ZMZ 2.4 16 V Gazeli sprowadza się do: GMP 1. cylindra, idealnego zgrania trzech kompletów znaków oraz zachowaniu 20 sworzni łańcucha pomiędzy kołami wałków rozrządu. Kluczowe jest użycie sprawnych napinaczy i dwukrotna kontrola po ręcznym obrocie wałem. Dbałość o te detale eliminuje ryzyko kolizji zaworów, zapewnia pełną moc oraz niższe zużycie paliwa.