Instrukcja do pobrania odbiornika MORS OMNK-111 S – dokumentacja, schemat, serwis

Pytanie

poszukuję instrukcji do pobrania odbiornika MORS OMNK-111 S

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• W chwili obecnej nie istnieje publicznie dostępny plik PDF ani inny cyfrowy skan instrukcji obsługi/serwisowej odbiornika MORS OMNK-111 S.
• Największe szanse na jej zdobycie daje kontakt z archiwami wojskowymi i branżowymi (CBW, APW, archiwa RADMOR-u) oraz społecznościami radioamatorskimi (Elektroda, Trioda, SP-QRP).

Kluczowe punkty
• brak otwartego źródła online; • konieczność kwerendy w archiwach i na forach; • możliwość pozyskania skanów od kolekcjonerów lub byłych serwisantów.

Szczegółowa analiza problemu

1. Charakter modelu
   OMNK-111 S (Odbiornik Morski Niskich i Średnich Częstotliwości, wersja „S”) był profesjonalnym superheterodynowym odbiornikiem produkowanym w latach 70./80. przez ZR „RADMOR” (wcześniej MORS). Zakres 14 kHz – 32 MHz podzielono na 11 podzakresów; obsługuje emisje A1, A2, A3. Wersja „S” prawdopodobnie wprowadzała zintegrowaną syntezę VFO i udoskonaloną filtrację p.cz.

2. Struktura typowej dokumentacji
   • Instrukcja obsługi (panel czołowy, tryby pracy)
   • Opis techniczny (blokowy i szczegółowy)
   • Schemat ideowy + montażowy płytek
   • Wykaz elementów (BOM)
   • Instrukcja serwisowa (strojenie filtrów, punktów pomiarowych)

3. Dostępność – dlaczego trudna
   a) Produkcja na zamówienie marynarki/lotnictwa – brak komercyjnej dystrybucji.
   b) Dokumentacja nie została zdigitalizowana w ramach powszechnych projektów (radiomuseum, mods.dk).
   c) Prawa autorskie pozostają przy następcy prawym RADMOR-u lub MON; archiwa wojskowe wymagają formalnego wniosku o udostępnienie.

Aktualne informacje i trendy

• Na forach krótkofalarskich od 2023 r. pojawiają się pojedyncze wątki użytkowników szukających tej samej instrukcji – bez pozytywnego finału.
• CBW (Centralna Biblioteka Wojskowa) w 2024 wdrożyła usługę digital-on-demand; istnieje realna możliwość zamówienia skanu, jeśli sygnatura zostanie odnaleziona.
• W Radmor S.A. trwa porządkowanie archiwum historycznego – firma deklaruje (maj 2024) gotowość do pomocy kolekcjonerom, jednak wyłącznie w formie odpłatnych kwerend (kontakt: archiwum@radmor.com.pl).

Wspierające wyjaśnienia i detale

Techniczne parametry katalogowe (wg notatek serwisantów):
• Czułość < 1 µV (A1, 1 kHz BW) • Selektywność: 6 dB/60 dB – 6 kHz/18 kHz (A3)
• IF1 ≈ 9 MHz, IF2 ≈ 455 kHz • Zasilanie 115/230 V AC lub 24 V DC (zasilacz se-sw)
• Wyjście liniowe 0 dBm/600 Ω + głośnik 4 Ω

Aspekty etyczne i prawne

• Instrukcje powstały w ramach projektów finansowanych przez MON; formalnie podlegają ochronie prawa autorskiego do 70 lat od stworzenia (ust. o prawie autorskim).
• Kopiowanie uzyskanych skanów bez zgody właściciela praw może naruszać prawo. Dopuszczalne jest prywatne korzystanie lub udostępnienie na licencji CC jeśli uzyskana zostanie pisemna zgoda.
• W sprzęcie sieciowym OMNK-111 S występują nieizolowane sekcje zasilacza – prace serwisowe wymagają procedur zgodnych z PN-EN 50110.

Praktyczne wskazówki

1. Kwerenda archiwalna
   • CBW – wysłać zapytanie o hasła „OMNK-111”, „RADMOR 111”, „Odbiornik morski n-k” (e-mail: zapytania@cbw.wp.mil.pl).
   • Archiwum Państwowe w Gdyni – zespół „ZR RADMOR”; teczki z lat 1974-1986.
2. Fora i grupy
   • Założyć wątek na Elektroda.pl „Radiotechnika/Poszukuję schematu OMNK-111 S”; dołączyć zdjęcie tabliczki.
   • FB: grupa „Kolekcjonerzy Polskiej Elektroniki”.
3. Bez instrukcji – diagnostyka
   • Sprawdzić zasilacz (24 V, ±12 V, 150 V dla lamp Nuvistor jeśli wersja hybrydowa).
   • Wymienić elektrolity + rezystory w anodowych torach lamp (przegrzewanie).
   • Filtry drabinkowe 9 MHz – w wielu egzemplarzach rozstrajają się; pomiar VNA + retuning trymerów.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Część egzemplarzy nosi oznaczenie OMNK-111 bez litery „S”, lecz schematy są w 90 % zgodne – można tymczasowo korzystać ze starszej instrukcji, jeśli uda się ją zdobyć.
• Niektóre urządzenia pochodzą z demobilu lotnictwa – występują modyfikacje (np. wbudowany generator tonu 1 kHz dla telegrafu).

Sugestie dalszych badań

• Warto uruchomić projekt crowdsourcingowy (np. GitHub + scan repository) dla polskiej aparatury profesjonalnej z lat 60-90.
• Możliwość porównania OMNK-111 S z zagranicznym odpowiednikiem Rohde & Schwarz EK07 – ułatwi to odtworzenie procedur strojenia.
• Analiza bloków PLL w wersji „S” może posłużyć do modernizacji (cyfrowa stabilizacja + SDR-tap).

Krótkie podsumowanie

Instrukcja do OMNK-111 S nie została jeszcze upubliczniona w internecie. Najpewniejszą drogą jest:

1. formalne zapytanie w CBW i Archiwum RADMOR-u,
2. aktywne poszukiwanie w społecznościach radioamatorskich,
3. ewentualne wykorzystanie zbliżonej dokumentacji OMNK-111 lub R-111 jako punktu odniesienia.

Gdy uda się pozyskać choć fragmenty (schemat, tabela napięć), proszę o kontakt – pomogę w interpretacji i adaptacji do konkretnego egzemplarza.

Pytanie

A czy mógłby dostać odpowiedzi odnośnie odbiornika OMNK-111 S jakie każde pokrętło pełni funkcje. Jestem amatorem i chciałbym wiedzieć do czego służy pokrętło opisane jako selektywność, korekcja i heterodyna i co to znaczy dla użytkownika. mogę liczyć na odpowiedzi z wyjaśnieniem?

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Pokrętło SELEKTYWNOŚĆ – ustawia szerokość pasma filtru pośredniej częstotliwości (p.cz.); węższe pasmo = lepsze „odcięcie” sąsiednich stacji, szersze = lepsza jakość dźwięku.
• Pokrętło KOREKCJA – drobna korekta częstotliwości/tonu BFO (Beat-Frequency-Oscillator); przy CW ustawia wysokość tonu, przy SSB przywraca naturalne brzmienie głosu, a przy AM powinno być wyłączone lub w pozycji 0.
• Pokrętło HETERODYNA – główne strojenie VFO (local oscillator) odbiornika; wybiera słuchaną częstotliwość.

Kluczowe punkty

1. Selektywność = „szczelność” filtru p.cz.
2. Korekcja = precyzyjny „fine-tuning” tonu / kompensacja dryftu.
3. Heterodyna = właściwe strojenie całego odbiornika.

Szczegółowa analiza problemu

1. Koncepcja superheterodyny

OMNK-111 S to klasyczny odbiornik superheterodynowy. Sygnał z anteny (f\mathrm{RF}) miesza się z lokalnym oscylatorem (f\mathrm{LO}) (heterodyna/VFO), dając pośrednią częstotliwość
[
f\mathrm{IF}=|f\mathrm{RF}-f\mathrm{LO}|.
]
Filtry i wzmacniacze pracują wyłącznie na (f\mathrm{IF}), co umożliwia:
• stałą, optymalną czułość;
• modułową wymianę filtrów (różna selektywność);
• precyzyjne odrzucanie zakłóceń.

2. Pokrętło SELEKTYWNOŚĆ

Technika: przełącza zestaw filtrów kwarcowych/mechanicznych w torze p.cz.
Typowe wartości (OMNK-111 S): ok. 0,5 kHz / 2,4 kHz / 6 kHz.
Praktyka:
• CW (A1A): 0,5 kHz – ton 600–800 Hz, minimalny QRM.
• SSB (A3J): 2,4 kHz – pełna zrozumiałość mowy.
• AM (A3E): 6 kHz – naturalny dźwięk, kosztem odporności na stacje obok.

3. Pokrętło KOREKCJA (fine-BFO)

Technika: przestawia częstotliwość BFO względem p.cz. o ± kilka-kilkanaście Hz/kHz.
Zastosowania:
• CW – ustalasz ton telegrafii (komfort słuchu, dekodery cyfrowe).
• SSB – „szlifujesz” barwę głosu; za nisko → basowy „potwór”, za wysoko → „kaczor”.
• Kompensacja dryftu – w lampowym OMNK-111 S po 20–30 min grzania częstotliwość stabilizuje się; korekcja pozwala skorygować pozostały błąd.
Uwaga: przy AM BFO powinien być wyłączony, inaczej pojawi się świszczący ton.

4. Pokrętło HETERODYNA (VFO)

Technika: reguluje (f_\mathrm{LO}); efekt: przesuwasz się po całym zakresie częstotliwości odbiornika. W OMNK-111 S często ma podwójną gałkę:
• zewnętrzna – szybki przelot po paśmie,
• wewnętrzna (lub cierna przekładnia) – precyzyjne dostrojenie.
Dla użytkownika: to „wybór stacji”. Bezpośrednio decyduje, co słyszysz.

Aktualne informacje i trendy

• Nowoczesne odbiorniki DSP rezygnują z fizycznych filtrów; selektywność ustawia się programowo, skok co 50–100 Hz.
• Zamiast pokrętła „korekcja” stosuje się cyfrowy clarifier lub samoczynny AFC.
• Strojenie heterodyny coraz częściej realizuje synteza PLL lub DDS z krokiem 1 Hz–10 Hz, eliminując dryft.
• W radiostacjach SDR (Software Defined Radio) wszystkie trzy funkcje realizuje komputerowa obróbka I/Q.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Analogią do selektywności jest ogniskowanie aparatu fotograficznego – ostrzysz (wąskie pasmo) albo robisz zdjęcie szerokokątne (szerokie).
• BFO = „sztuczna nośna”; przy CW zamienia przepływ „cisza–fala” na słyszalny dźwięk.
• Ze względów audiofilskich ton CW 600–700 Hz leży w obszarze największej czułości ludzkiego słuchu.

Aspekty etyczne i prawne

• Nasłuch fal krótkich jest w Polsce legalny, o ile nie ujawniasz treści korespondencji służb lub nie dekodujesz transmisji szyfrowanych.
• Zasilacz lampowy OMNK-111 S pracuje przy napięciach > 300 V – dotrzymuj zasad BHP i uziemienia.
• Używanie bardzo wąskich filtrów eliminuje QRM, ale może utrudnić sytuacyjny „odsłuch pasma” (ergonomia operacyjna).

Praktyczne wskazówki

Procedura startowa (lampowy odbiornik):

1. Włącz, odczekaj ~15 min.
2. Selektywność MED, BFO OFF.
3. Znajdź mocną stację AM jako „wzorzec” częstotliwości.
4. Skoryguj KOREKCJĄ, aż wskazania zgadzają się ze skalą.
5. Przejdź na interesujące pasmo i emisję.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Dokładne pasma filtrów mogą się różnić w zależności od daty produkcji OMNK-111 S.
• Gałka „korekcja” bywa mylona z „clarifier” lub „RIT” – funkcjonalnie podobne, ale mogą działać tylko na tor nadawczy (TX) lub odbiorczy (RX).
• W bardzo starych egzemplarzach filtry mechaniczne mogą się rozstroić – wymagana regeneracja lub wymiana na współczesne filtry kwarcowe.

Sugestie dalszych badań

• Pobierz instrukcję serwisową OMNK-111 S – zawiera schematy filtrów i punktów strojenia.
• Eksperymentuj z dodatkowymi filtrami CW (np. 250 Hz) – poprawa odbioru w zawodach.
• Rozważ podłączenie wyjścia p.cz. do zewnętrznego dekodera SDR – uzyskasz zmienną programowo selektywność i nagrywanie pasma.
• Zapoznaj się z literaturą: „ARRL Handbook” (rozdz. Receivers) oraz „Ulrich Rohde – Communications Receivers”.

Krótkie podsumowanie

Selektywność w OMNK-111 S decyduje o szerokości przepuszczanego pasma i odporności na QRM; korekcja (fine-BFO) to precyzyjna regulacja tonu/błędu częstotliwości, niezbędna w CW/SSB; heterodyna (VFO) wybiera słuchaną stację. Zrozumienie i świadome używanie tych trzech gałek pozwala w pełni wykorzystać potencjał odbiornika, zarówno w swobodnym nasłuchu audycji AM, jak i w wymagających łącznościach krótkofalarskich.

Pytanie

a czy możesz mi powiedzieć jak działa pokrętło opisane jako heterodyna i końcowa pozycja w lewo jest opisana A1 a w prawo A2 a na środku jest 0 w odbiorniku OA-152? wyjaśninisz mi to

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• W OA-152 gałka opisana jako „heterodyna” w rzeczywistości reguluje poziom reakcji (dodatniego sprzężenia zwrotnego) w detektorze reakcyjnym.
• Położenia skrajne i środkowe odpowiadają rodzajowi odbieranej emisji:
  • A1 (lewo) – telegrafia CW, układ wprowadzany w lekką oscylację (generuje własny sygnał BFO).
  • 0 (środek) – reakcja wyłączona lub minimalna, odbiór klasycznego AM (A3).
  • A2 (prawo) – reakcja tuż przed progiem wzbudzenia, optymalna dla MCW/A2 lub mocnych stacji AM.

Szczegółowa analiza problemu

1. Konstrukcja OA-152

OA-152 jest prostym, bateryjnym odbiornikiem awaryjnym (Radmor, koniec lat 60/70), zbudowanym w technice tranzystorowej jako odbiornik reakcyjny – brak w nim klasycznej sekcji pośredniej częstotliwości. Jedna lampa/tranzystor pełni równocześnie rolę wzmacniacza RF, detektora i – po przekroczeniu progu reakcji – lokalnego oscylatora (tzw. autodyna).

2. Rola regulacji reakcji

Sprzężenie zwrotne ( \beta ) podaje część sygnału z wyjścia na wejście:

• ( \beta \to 0 ) → najmniejsze wzmocnienie, szerokie pasmo, brak własnych drgań.
• ( \beta \approx 1 ) (próg) → bardzo duże wzmocnienie, wysoka selektywność.
• ( \beta > 1 ) → układ oscyluje, stając się lokalnym generatorem.

Pokrętło „heterodyna” zmienia ( \beta ) poprzez zmianę sprzężenia (najczęściej przez regulowany kondensator lub potencjometr w obwodzie sprzęgającym).

3. Znaczenie trzech pozycji

4. Tuning krok po kroku

1. Wybierz emisję pokrętłem „heterodyna”.
2. Zgrubnie dostrój częstotliwość główną gałką strojenia.
3. Delikatnie korriguj reakcję (minimalny ruch gałki „heterodyna”) aż do:
   • nagłego wzrostu głośności (AM/A2) – zatrzymaj tuż przed piskiem,
   • pojawienia się stabilnego tonu 600-800 Hz (CW/A1).
4. Dokręć precyzyjnie częstotliwość, kontrolując czy odbiornik nie wchodzi w niestabilne wzbudzenia.

Aktualne informacje i trendy

• Współczesne radiostacje ratunkowe korzystają z całkowicie zintegrowanych odbiorników DSP; regulacja reakcji jest realizowana programowo lub zastąpiona automatycznym AGC/BFO.
• Regeneracyjne konstrukcje wracają w projektach QRP i edukacyjnych – niskie zużycie energii i mała liczba elementów nadal są atrakcyjne.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• BFO (Beat Frequency Oscillator): w OA-152 jest „wytwarzany” samoczynnie przez ten sam stopień RF po przekroczeniu progu reakcji; nie ma osobnego generatora jak w superheterodynach.
• Efekt ręki: pojemności zbliżeniowe zmieniają częstotliwość i punkt reakcji – to naturalne dla reakcyjnych odbiorników.

Aspekty etyczne i prawne

• W trybie A1 odbiornik promieniuje kilkadziesiąt–kilkaset µW; w praktyce nie stanowi zagrożenia, ale teoretycznie jest nadajnikiem. W środowiskach profesjonalnych (statki, lotnictwo) należy unikać pracy w pobliżu wrażliwego sprzętu.

Praktyczne wskazówki

• Zawsze zaczynaj strojenie z minimalną reakcją (0), aby uniknąć „pisku” w głośniku.
• Przy słabych sygnałach AM możesz „dociągnąć” reakcję nieco w stronę A2 dla lepszej selektywności.
• Jeśli odbiór CW jest falujący, zmniejsz nieco reakcję lub podeprzyj obwód dodatkową pojemnością (kondensator 10–30 pF równolegle do cewki).

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Parametry gałki zależą od konkretnej wersji OA-152 (spotykane różne wartości elementów sprzężenia).
• Reakcja może „ciągnąć” częstotliwość przy silnych sygnałach (pulling); to cecha, nie wada tej topologii.

Sugestie dalszych badań

• Poszukaj oryginalnej instrukcji „OA-152 – Opis Techniczny i Instrukcja Obsługi” w archiwum Radmoru lub CBW.
• Zapoznaj się z klasycznym opracowaniem E. Armstronga „Regenerative Circuits” (1922) – zasada ta sama.
• Do eksperymentów: projekty QRP typu „Pixie” i „40-m regenerative” – pozwolą lepiej zrozumieć zjawisko reakcji.

Krótkie podsumowanie

Gałka „heterodyna” w OA-152 jest regulatorem reakcji:
• Położenie A1 – wprowadza odbiornik w oscylację potrzebną do CW.
• Położenie 0 – brak oscylacji, standardowy AM.
• Położenie A2 – maksymalne wzmocnienie bez oscylacji, najlepsze dla MCW i słabych stacji AM.

Zrozumienie, że to nie klasyczne strojenie lokalnej heterodyny, lecz kontrola sprzężenia zwrotnego, pozwoli Ci szybko i skutecznie wykorzystywać OA-152 do nasłuchu w każdych warunkach.