Marantz PM-40 – zamiennik potencjometru głośności 50kΩ ALPS RK27 loudness tap

Pytanie

Jaki użyć zamiennik potencjometru do amplitunera Marantz PM-40

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• W Marantz PM-40 za regulację głośności odpowiada podwójny (stereo) potencjometr logarytmiczny 50 kΩ z odczepem loudness (8 wyprowadzeń, oznaczenie w serwis-manualu: VR401 = 50KA×2 + tap).
• Najbliższy współczesny zamiennik „plug-in” to ALPS RK27-11 (50 kΩ A, twin, loudness tap); ewentualnie RK27-12 lub RK27-14 – dobierane pod długość oraz typ osi.
• Jeżeli nie uda się zdobyć wersji z odczepem, można zastosować ALPS RK27-00 (50 kΩ A, 6 pinów) i zrezygnować z funkcji loudness.

Szczegółowa analiza problemu

1. Identyfikacja oryginału (wg Service Manual i oznaczeń na części)
   • VR401 – Volume, 50 kΩ, logarytmiczny, dual, loudness tap.
   • Oś: 6 mm, gładka/knurled (zależnie od rynku), długość 15–25 mm (należy zmierzyć).
   • Raster wyprowadzeń: ALPS-owski 5 mm × 2,5 mm (płytka THT).

2. Teoretyczne podstawy
   • Charakterystyka logarytmiczna (“audio”) zapewnia liniową percepcję zmian poziomu SPL przez ludzkie ucho.
   • Odczep loudness (≈ –20 dB) wprowadza dodatkowe wzmocnienie niskich i wysokich częstotliwości przy małej głośności; brak odczepu eliminuje tę korekcję.

3. Praktyczne zamienniki
   Potencjometry z tapem:
   ─ ALPS RK27-11/12/14 (Blue Velvet) – 50 kΩ A, tap @ –20 dB.
   ─ Bourns PDB241-B-A503-T (24 mm, tap).
   ─ NOBLE XV-50KA2T (trudny do zdobycia, NOS).

   Bez tapu (utrata loudness):
   ─ ALPS RK27-00-A503.
   ─ Alpha RV24AF-20-15R1-B503.

4. Dopasowanie mechaniczne
   • Rozstaw pinów w RK27 pasuje do większości PCB Marantza; w sporadycznych przypadkach konieczne jest dogięcie skrajnych nóżek lub wlutowanie na krótkich przewodach.
   • Typ i długość osi należy dobrać do fabrycznej gałki; oś zbyt długa skracamy frezarką/wkładką dystansową, zbyt krótka – niekompatybilna.
   • Gwint montażowy M9×0,75 (RK27) – identyczny z oryginałem.

5. Procedura wymiany

   1. Zdemontować gałkę i panel czołowy.
   2. Odszukać VR401, odnotować wszystkie połączenia (foto, marker).
   3. Wylutować przy pomocy stacji hot-air + plecionka miedziana (PCB dwustronne).
   4. Wlutować nowy potencjometr, zwracając uwagę na piny tap-L i tap-R.
   5. Po montażu wykonać kalibrację DC Offset i Bias wg SM (zmiana impedancji pot. bywa minimalna, ale warto sprawdzić).

Aktualne informacje i trendy

• ALPS zakończył masową produkcję serii RK27 z tapem, lecz niewielkie partie pojawiają się w Mouser, DigiKey, TME oraz na portalach audio DIY.
• Coraz popularniejsze stają się cyfrowe drabinki rezystorowe (np. MUSES72320, PGA2311) sterowane enkoderem – oferują idealne dopasowanie kanałów i brak trzasków. Dla PM-40 można zastosować taki „drop-in” moduł w miejsce potencjometru, zachowując oryginalną gałkę.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Czyszczenie oryginału (Kontakt PR → Kontakt 61) często usuwa trzaski, lecz nie naprawi zużytej warstwy węglowej.
• Odczep loudness ulokowany jest zwykle ok. 30 % od „zera” (10–15 kΩ); w wersji bez tapu funkcja loudness zgaśnie, ale wzmacniacz będzie działał prawidłowo.
• ALPS RK27 ma tolerancję ścieżek ±20 %, lecz dopasowanie między sekcjami ≤ 2 dB – znacząco lepsze od tanich zamienników Alpha.

Aspekty etyczne i prawne

• Zachowanie oryginalnej funkcjonalności (loudness) przywraca pełne możliwości projektowe konstruktorów Marantza – argument dla purystów / kolekcjonerów.
• Używanie zamienników ze źródeł niezweryfikowanych (Aliexpress) niesie ryzyko podróbek ALPS-a.

Praktyczne wskazówki

• Jeśli PCB po wylutowaniu ma podniesione pady, użyć miedzianych „eyeletów” lub krótkich przewodów w PTFE.
• W przypadku braku miejsca na RK27 (23 mm) można wybrać węższe Bourns/Alpha 16 mm i polutować „na przewodach”, zachowując ekranowanie sygnału.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Service-manual USA/EU wskazuje 50 kΩ; spotykane są egzemplarze z 100 kΩ (wersje JPN) – przed zamówieniem KONIECZNIE odczytać nadruk na obudowie („A503”, „A104”).
• Wersje „Linear” (B-taper) nie nadają się do regulacji głośności – spadek poziomu następuje zbyt gwałtownie poniżej 30 % obrotu.

Sugestie dalszych badań

• Rozważyć modernizację do drabinki rezystorowej + enkoder (Khozmo, Hattor) – poprawa balansu kanałów i wielopunktowe loudness (Fletcher-Munson 2021).
• Zmierzyć krzywą tapu oryginału (rezystancja vs. kąt) i odtworzyć ją w module cyfrowego loudness DSP (MiniDSP 2×4 HD).

Krótkie podsumowanie

Do Marantz PM-40 potrzebny jest podwójny potencjometr 50 kΩ A z odczepem loudness. Najpewniejszym zamiennikiem jest ALPS RK27-11/12/14. Przed zakupem należy jednak potwierdzić wartość (50 kΩ vs 100 kΩ) z nadruku lub serwis-manualu konkretnej wersji urządzenia. Wersje bez odczepu przywrócą pełną regulację głośności, ale dezaktywują loudness.