Moment dokręcania koła pasowego w różnych modelach aut

Pytanie

Moment dokręcania koła pasowego

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Nie istnieje jedna, uniwersalna wartość momentu dokręcania dla „koła pasowego”; zależy ona od:
  • typu koła (wał korbowy, alternator, napinacz itp.),
  • marki, modelu i wersji silnika,
  • rodzaju i średnicy śruby (zwykła lub TTY – Torque-To-Yield).
• Dla popularnego silnika Mercedes-Benz OM651 (2.2 CDI) śruba centralna koła pasowego wału korbowego wymaga:
  1. 80 Nm wstępnie, 2) następnie dokręcenia o 90°.
• W innych konstrukcjach wartości mogą sięgać 200–300 Nm + kąt (wał V6/V8) lub 25–40 Nm (koła pasowe osprzętu).
• Zawsze należy odwołać się do oficjalnej dokumentacji serwisowej konkretnego pojazdu/silnika.

Szczegółowa analiza problemu

1. Rodzaje kół pasowych i typowe procedury

1.1 Koło pasowe wału korbowego
• Najwyższe obciążenia – przenosi moment napędowy całego silnika.
• W ~90 % nowoczesnych silników stosowana jest śruba TTY (jednorazowa).
• Procedura dwu- lub trzyetapowa: moment wstępny (70–210 Nm) + dokręcenie kątowe (60–120°).

1.2 Koła pasowe osprzętu (alternator, pompa wspomagania, klimatyzacja)
• Momenty rzędu 20–60 Nm.
• Zwykle śruby klasy 8.8 lub 10.9, wielokrotnego użytku.

1.3 Rolki napinaczy / prowadzące
• 20–35 Nm; ważna czystość gwintu, czasem klej do gwintów klasy medium (np. Loctite 243).

2. Mechanika połączenia śrubowego

Moment (M) → siła naprężenia (F) śruby → siła tarcia utrzymująca koło.
W śrubach TTY przekracza się granicę plastyczności, dlatego:
• nie wolno ponownie używać śruby,
• kontrola odbywa się kątem, a nie samym momentem.

3. Typowe dane producentów (wybrane przykłady)

(Wartości orientacyjne – zawsze weryfikować w WIS/ETKA/ESI Tronic/SIS).

4. Etapowa procedura dokręcania TTY (przykład OM651)

1. Blokada wału korbowego fabrycznym trzpieniem w wieńcu koła zamachowego.
2. Nowa śruba, gwint suchy, czysty.
3. Klucz dynamometryczny → 80 Nm.
4. Kątomierz → +90°.
5. Zwolnić blokadę, dwukrotnie obrócić wał ręcznie, sprawdzić brak bicia koła.

Aktualne informacje i trendy

• Coraz powszechniejsze stosowanie stalowych śrub TTY o podwyższonej klasie (12.9) przy jednoczesnym zmniejszaniu średnicy gwintu (oszczędność masy).
• Powłoki niskotarciowe (Alcrona, Zink-flake) – wymagają korekcji momentu ~5-10 %.
• W dokumentacjach od 2022 r. producenci podają wartości „torque + angle” zamiast samych Nm, aby wyeliminować wpływ smarowania.
• Diagnostyka zintegrowana (np. Mercedes Xentry) wymusza wprowadzenie VIN, a następnie podaje dokładną procedurę krok-po-kroku (z kodem QR do filmów instruktażowych).

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Bolted Joint Theory:
  \[ M = K \cdot F \cdot d \]
  gdzie: K – współczynnik tarcia (0,16–0,25), F – siła naprężenia, d – średnica gwintu.
• W śrubach TTY dokręcenie kątowe zapewnia stałe F niezależnie od zmian K (po pierwszej fazie).
• Przy zbyt małym momencie narasta mikroruch, plastikowe tłumiki drgań koła (harmonic balancer) pękają.
• Klucz udarowy stosuje się WYŁĄCZNIE do demontażu; nie do końcowego dokręcania.

Aspekty etyczne i prawne

• Niewłaściwe dokręcenie może skutkować utratą gwarancji fabrycznej.
• Warsztat odpowiada cywilnie za uszkodzenia wynikłe z błędnego montażu (Dz.U. 2014 poz. 827 – odpowiedzialność usługodawcy).
• W UE obowiązuje dyrektywa GVO – warsztat niezależny musi przestrzegać procedur OEM, aby zachować gwarancję pojazdu.

Praktyczne wskazówki

1. ZAWSZE weryfikuj moment w bazie serwisowej (WIS, ElsaWin, TIS, CotIS, AllData).
2. Używaj klucza dynamometrycznego z aktualnym świadectwem kalibracji (< 12 mies.).
3. Do pomiaru kąta – goniometr mechaniczny lub elektroniczny (Snap-On TechAngle).
4. Dla śrub TTY zamów 2 szt. – zapas na wypadek przekroczenia kąta.
5. Kontrola finalna: znak lakierowy na łbie śruby umożliwia szybką inspekcję serwisową.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• W niektórych silnikach (np. PSA 1.6 HDI) koło pasowe ma 4 śruby M8 + centralną; momenty podawane są osobno.
• Internetowe fora bywają niespójne; wartości 300 Nm lub 45 Nm mogą dotyczyć innych wersji silników.
• Stare instrukcje mogą nie uwzględniać zmian materiałowych śrub w produkcji po 2018 r.

Sugestie dalszych badań

• Analiza wpływu powłok niskotarciowych DLC na korekcję momentu.
• Monitoring siły docisku on-line (czujniki tensometryczne w śrubach – projekty prototypowe BMW 2023).
• Badania zmęczeniowe śrub TTY przy ponownym użyciu – wciąż brak jednoznacznych danych dla klas > 12.9.

Krótkie podsumowanie

Moment dokręcania koła pasowego jest ściśle specyficzny dla silnika, średnicy i rodzaju śruby. Najpewniejszym źródłem jest aktualna dokumentacja producenta (np. Mercedes WIS: 80 Nm + 90° dla OM651). Używaj klucza dynamometrycznego, goniometru, nowej śruby TTY i narzędzia do blokady wału. Nie polegaj na uniwersalnych wartościach z forów – w razie wątpliwości skonsultuj się z autoryzowanym serwisem lub dostawcą danych technicznych.