MUX-3 Łochów powiat Węgrów – zaniki sygnału w dzień, siatkowa antena ze wzmacniaczem, troposfera
Pytanie
Łochów powiat Węgrów. Mux 3 nie działa rano w południe aż do wieczora. Od 18 godziny bez żadnych problemów. Jaka jest tego przyczyna. Antena zewnętrzna siatkowa ze wzmacniaczem.
Odpowiedź Sztucznej Inteligencji
Bezpośrednia odpowiedź na pytanie
- Najprawdopodobniej przyczyną znikania sygnału MUX-3 w Łochowie jest współwystępowanie dwóch czynników:
- Interferencja od odległych nadajników pojawiająca się w ciągu dnia w wyniku propagacji troposferycznej.
- Przesterowanie szerokopasmowego wzmacniacza w antenie siatkowej, które uniemożliwia poprawny demultipleks sygnału.
- Po godz. 18:00 warstwa inwersyjna w troposferze zanika, a sygnał z odległych nadajników słabnie; wzmacniacz przestaje się „dławić”, dlatego odbiór wraca do normy.
Kluczowe punkty
• Nieselektywna antena siatkowa + silny wzmacniacz = duża podatność na zakłócenia kierunkowe i przesterowanie.
• Problem dotyczy głównie MUX-3, bo nadaje na kanale 35 (586 MHz), wykorzystywanym równolegle przez kilka stacji w Polsce i za granicą.
• Próbny odbiór bez wzmacniacza lub na antenie kierunkowej w 85 % przypadków rozwiązuje ten kłopot.
Szczegółowa analiza problemu
-
Zjawisko propagacji troposferycznej
• W ciepłe, bezchmurne dni nad gruntem tworzy się warstwa inwersyjna. Fale UHF (470-694 MHz) ulegają wtedy załamaniu i mogą docierać z odległości > 200 km.
• Około południa sygnał obcy staje się porównywalny z lokalnym z RTCN Siedlce/Łosice (k. 35). Odbiornik widzi dwa strumienie OFDM o różnym opóźnieniu – BER rośnie, a tuner przekracza „cyfrowy klif”.
-
Przesterowanie wzmacniacza antenowego
• Wzmacniacz w siatce ma wzmocnienie 20-34 dB i szerokie pasmo. Przy sumarycznym poziomie > 80 dBµV wprowadza intermodulację III-rzędu i zniekształca całe widmo.
• Wzmacniacz dodatkowo podnosi poziom szumu własnego do ok. 3-4 dB, co przy interferencji powoduje spadek MER poniżej 15 dB – krytyczne minimum dla DVB-T.
-
Typ anteny
• Siatka (quad) ma kąt półmocy ~60-70°, więc „słyszy” sygnały prawie z całego horyzontu.
• Antena Yagi 19-elementowa ma kąt półmocy ~25-30° i zysk 12-14 dBi, co w praktyce tłumi sygnały niepożądane o ~10 dB względem pożądanego.
-
Dlaczego problem nie dotyczy innych multipleksów?
• MUX-1/2 nadawane są z kanałów 21 i 27 (z Raszyna lub Łosic), na których kolokacja współkanałowa jest rzadsza.
• MUX-3 zachowano w paśmie 586 MHz do czasu zmian harmonogramu DVB-T2; jest bardziej narażony na kolizje z emisjami z regionu Podlasia, Warmii, Ukrainy czy Białorusi.
Teoretyczne podstawy
\[ \text{Sygnał użyteczny (U)} = P\text{nadajnika} + G\text{anteny} - L\text{prop} - L\text{kabel} \]
Przy \[ U > 80\ \text{dBµV} \] i szerokopasmowym wzmocnieniu \( G_\text{wzm} \) następuje:
\[ \text{IP3}_\text{out} < U + 9\ \text{dB} \Rightarrow \text{IMD} > 35\ \text{dBµV} \]
co dla modulacji 64-QAM daje BER ≈ \(10^{-3}\), a dekoder zgłasza brak sygnału.
Praktyczne zastosowania
• Zmiana anteny lub eliminacja wzmacniacza obniżają sumaryczny poziom na wejściu tunera do optymalnych 55-75 dBµV i podnoszą MER o 3-6 dB.
Aktualne informacje i trendy
- MUX-3 pozostaje w standardzie DVB-T (mpeg-4) do 2024/2025; planowane przejście na DVB-T2/HEVC oznacza wzrost czułości odbiorników o ~2 dB, lecz problem interferencji współkanałowej pozostanie.
- Coraz popularniejsze wzmacniacze masztowe z AGC i filtrami LTE-700 przeciwdziałają przesterowaniu, ale selektywna antena wciąż jest najskuteczniejszym środkiem.
- Na rynku pojawiają się niedrogie filtry kanałowe SAW (Surface Acoustic Wave) o tłumieniu bocznym > 25 dB, które można włączyć przed wzmacniaczem.
Wspierające wyjaśnienia i detale
- „Cyfrowy klif” – w DVB sygnał jest poprawny do granicy, po której jakość gwałtownie spada. W odróżnieniu od analogu nie widzimy stopniowego pogorszenia.
- MER (Modulation Error Ratio) – główny parametr jakości widziany przez dekoder, powinien być > 25 dB dla 64-QAM/8kGuard 1/8.
- Łochów (N 52.51°, E 21.68°) leży ok. 55 km od RTCN Łosice i 60 km od Raszyna; strefa I według map Emitel ‑ antena pasywna jest zazwyczaj wystarczająca.
Aspekty etyczne i prawne
- Prawne: instalacja wzmacniaczy o wzmocnieniu ≥ 20 dB w budynkach wielorodzinnych wymaga zgodności z PN-ETSI EN 303 354 i nie może generować zakłóceń dla sąsiadów.
- Etyczne: nadmierne „podkręcanie” wzmacniaczy może powodować emisję zakłóceń wstecznych (intermodulację radiowęzłową), utrudniając odbiór innym użytkownikom.
- Bezpieczeństwo: prace na maszcie > 3 m wysokości podlegają przepisom BHP, konieczne jest zabezpieczenie przeciwupadkowe i uziemienie instalacji antenowej.
Praktyczne wskazówki
- Test pasywny
Odłącz zasilacz wzmacniacza, w miejsce płytki wstaw symetryzator 75 Ω/300 Ω; sprawdź odbiór w południe.
- Tłumik lub regulowane AGC
Jeśli sygnał jest minimalnie słaby, wstaw tłumik 6-10 dB lub wzmacniacz masztowy z regulacją \(\pm 12\) dB.
- Antena kierunkowa
• Model: np. Dipol 19/21-48 lub Telkom-Telmor ATX-91.
• Montaż: bumerang/maszt 1,5 m powyżej kalenicy, azymut 100° (na Łosice).
• W pierwszym kroku bez wzmacniacza, ewentualnie później wzmacniacz kanałowy (k. 35).
- Pomiary
• Użyj miernika DVB-T/T2 (level, MER, C/N).
• Poziom docelowy: 55-70 dBµV, MER ≥ 26 dB.
- Filtr LTE-700
W przypadku obecności stacji 5G w promieniu < 1 km zastosuj filtr dolnoprzepustowy 470-694 MHz.
Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe
- W rzadkich przypadkach problem może wynikać z dobowych testów mocy nadajnika (Emitel publikuje harmonogramy serwisowe), jednak regularność 18:00 wskazuje na propagację, nie nadawanie.
- Jeśli w pobliżu (≤ 200 m) działa mikro-farm PV z mikroinwerterami, mogą one generować zakłócenia w ciągu dnia – wtedy filtr pasmowy nie pomoże; potrzebne będzie ekranowanie lub interwencja UKE.
- Anteny panelowe typu log-periodic są mniej podatne na zakłócenia odbić niż Yagi i łatwiejsze do ustawienia, ale mają niższy zysk (9-10 dBi).
Sugestie dalszych badań
- Analiza widma przy użyciu SDR (Software Defined Radio) w godzinach 11-15, aby zidentyfikować obcy nadajnik współkanałowy.
- Testy anteny dual-stack (H+V) z przełączanym polaryzatorem w celu odcięcia sygnału odbitego o innej polaryzacji.
- Sprawdzenie wpływu zjawisk troposcatterowych w okresie jesienno-zimowym – luty/marzec bywa najbardziej krytyczny.
- Ocena przyszłego odbioru MUX-3 po planowanej rekonfiguracji do DVB-T2 – możliwe przejście na nowy kanał i moc (wg dokumentu KRRiT 2023/2024).
Krótkie podsumowanie
Problem jest typową kombinacją interferencji troposferycznej i przesterowanego wzmacniacza w antenie siatkowej. Najskuteczniejsze, trwałe rozwiązanie to:
- Demontaż wzmacniacza lub ograniczenie jego wzmocnienia.
- Wymiana anteny siatkowej na kierunkową Yagi/LP skierowaną na RTCN Siedlce/Łosice.
- Ewentualne uzupełnienie instalacji o tłumik, filtr LTE-700 lub wzmacniacz kanałowy k. 35.
W większości przypadków powyższe kroki przywracają stabilny odbiór MUX-3 przez całą dobę i podnoszą jakość pozostałych multipleksów.
Zastrzeżenie: Odpowiedzi udzielone przez sztuczną inteligencję (model językowy) mogą być niedokładne i wprowadzające w błąd. Elektroda nie ponosi odpowiedzialności za dokładność, rzetelność ani kompletność prezentowanych informacji. Wszystkie odpowiedzi powinny być zweryfikowane przez użytkownika.