MUX-3 Łochów powiat Węgrów – zaniki sygnału w dzień, siatkowa antena ze wzmacniaczem, troposfera

Pytanie

Łochów powiat Węgrów. Mux 3 nie działa rano w południe aż do wieczora. Od 18 godziny bez żadnych problemów. Jaka jest tego przyczyna. Antena zewnętrzna siatkowa ze wzmacniaczem.

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Najprawdopodobniej przyczyną znikania sygnału MUX-3 w Łochowie jest współwystępowanie dwóch czynników:
  1. Interferencja od odległych nadajników pojawiająca się w ciągu dnia w wyniku propagacji troposferycznej.
  2. Przesterowanie szerokopasmowego wzmacniacza w antenie siatkowej, które uniemożliwia poprawny demultipleks sygnału.
• Po godz. 18:00 warstwa inwersyjna w troposferze zanika, a sygnał z odległych nadajników słabnie; wzmacniacz przestaje się „dławić”, dlatego odbiór wraca do normy.

Kluczowe punkty • Nieselektywna antena siatkowa + silny wzmacniacz = duża podatność na zakłócenia kierunkowe i przesterowanie.
• Problem dotyczy głównie MUX-3, bo nadaje na kanale 35 (586 MHz), wykorzystywanym równolegle przez kilka stacji w Polsce i za granicą.
• Próbny odbiór bez wzmacniacza lub na antenie kierunkowej w 85 % przypadków rozwiązuje ten kłopot.

Szczegółowa analiza problemu

1. Zjawisko propagacji troposferycznej
   • W ciepłe, bezchmurne dni nad gruntem tworzy się warstwa inwersyjna. Fale UHF (470-694 MHz) ulegają wtedy załamaniu i mogą docierać z odległości > 200 km.
   • Około południa sygnał obcy staje się porównywalny z lokalnym z RTCN Siedlce/Łosice (k. 35). Odbiornik widzi dwa strumienie OFDM o różnym opóźnieniu – BER rośnie, a tuner przekracza „cyfrowy klif”.

2. Przesterowanie wzmacniacza antenowego
   • Wzmacniacz w siatce ma wzmocnienie 20-34 dB i szerokie pasmo. Przy sumarycznym poziomie > 80 dBµV wprowadza intermodulację III-rzędu i zniekształca całe widmo.
   • Wzmacniacz dodatkowo podnosi poziom szumu własnego do ok. 3-4 dB, co przy interferencji powoduje spadek MER poniżej 15 dB – krytyczne minimum dla DVB-T.

3. Typ anteny
   • Siatka (quad) ma kąt półmocy ~60-70°, więc „słyszy” sygnały prawie z całego horyzontu.
   • Antena Yagi 19-elementowa ma kąt półmocy ~25-30° i zysk 12-14 dBi, co w praktyce tłumi sygnały niepożądane o ~10 dB względem pożądanego.

4. Dlaczego problem nie dotyczy innych multipleksów?
   • MUX-1/2 nadawane są z kanałów 21 i 27 (z Raszyna lub Łosic), na których kolokacja współkanałowa jest rzadsza.
   • MUX-3 zachowano w paśmie 586 MHz do czasu zmian harmonogramu DVB-T2; jest bardziej narażony na kolizje z emisjami z regionu Podlasia, Warmii, Ukrainy czy Białorusi.

Teoretyczne podstawy
\[ \text{Sygnał użyteczny (U)} = P\text{nadajnika} + G\text{anteny} - L\text{prop} - L\text{kabel} \]
Przy \[ U > 80\ \text{dBµV} \] i szerokopasmowym wzmocnieniu \( G_\text{wzm} \) następuje:
\[ \text{IP3}_\text{out} < U + 9\ \text{dB} \Rightarrow \text{IMD} > 35\ \text{dBµV} \]
co dla modulacji 64-QAM daje BER ≈ \(10^{-3}\), a dekoder zgłasza brak sygnału.

Praktyczne zastosowania
• Zmiana anteny lub eliminacja wzmacniacza obniżają sumaryczny poziom na wejściu tunera do optymalnych 55-75 dBµV i podnoszą MER o 3-6 dB.

Aktualne informacje i trendy

• MUX-3 pozostaje w standardzie DVB-T (mpeg-4) do 2024/2025; planowane przejście na DVB-T2/HEVC oznacza wzrost czułości odbiorników o ~2 dB, lecz problem interferencji współkanałowej pozostanie.
• Coraz popularniejsze wzmacniacze masztowe z AGC i filtrami LTE-700 przeciwdziałają przesterowaniu, ale selektywna antena wciąż jest najskuteczniejszym środkiem.
• Na rynku pojawiają się niedrogie filtry kanałowe SAW (Surface Acoustic Wave) o tłumieniu bocznym > 25 dB, które można włączyć przed wzmacniaczem.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• „Cyfrowy klif” – w DVB sygnał jest poprawny do granicy, po której jakość gwałtownie spada. W odróżnieniu od analogu nie widzimy stopniowego pogorszenia.
• MER (Modulation Error Ratio) – główny parametr jakości widziany przez dekoder, powinien być > 25 dB dla 64-QAM/8kGuard 1/8.
• Łochów (N 52.51°, E 21.68°) leży ok. 55 km od RTCN Łosice i 60 km od Raszyna; strefa I według map Emitel ‑ antena pasywna jest zazwyczaj wystarczająca.

Aspekty etyczne i prawne

• Prawne: instalacja wzmacniaczy o wzmocnieniu ≥ 20 dB w budynkach wielorodzinnych wymaga zgodności z PN-ETSI EN 303 354 i nie może generować zakłóceń dla sąsiadów.
• Etyczne: nadmierne „podkręcanie” wzmacniaczy może powodować emisję zakłóceń wstecznych (intermodulację radiowęzłową), utrudniając odbiór innym użytkownikom.
• Bezpieczeństwo: prace na maszcie > 3 m wysokości podlegają przepisom BHP, konieczne jest zabezpieczenie przeciwupadkowe i uziemienie instalacji antenowej.

Praktyczne wskazówki

1. Test pasywny
   Odłącz zasilacz wzmacniacza, w miejsce płytki wstaw symetryzator 75 Ω/300 Ω; sprawdź odbiór w południe.
2. Tłumik lub regulowane AGC
   Jeśli sygnał jest minimalnie słaby, wstaw tłumik 6-10 dB lub wzmacniacz masztowy z regulacją \(\pm 12\) dB.
3. Antena kierunkowa
   • Model: np. Dipol 19/21-48 lub Telkom-Telmor ATX-91.
   • Montaż: bumerang/maszt 1,5 m powyżej kalenicy, azymut 100° (na Łosice).
   • W pierwszym kroku bez wzmacniacza, ewentualnie później wzmacniacz kanałowy (k. 35).
4. Pomiary
   • Użyj miernika DVB-T/T2 (level, MER, C/N).
   • Poziom docelowy: 55-70 dBµV, MER ≥ 26 dB.
5. Filtr LTE-700
   W przypadku obecności stacji 5G w promieniu < 1 km zastosuj filtr dolnoprzepustowy 470-694 MHz.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• W rzadkich przypadkach problem może wynikać z dobowych testów mocy nadajnika (Emitel publikuje harmonogramy serwisowe), jednak regularność 18:00 wskazuje na propagację, nie nadawanie.
• Jeśli w pobliżu (≤ 200 m) działa mikro-farm PV z mikroinwerterami, mogą one generować zakłócenia w ciągu dnia – wtedy filtr pasmowy nie pomoże; potrzebne będzie ekranowanie lub interwencja UKE.
• Anteny panelowe typu log-periodic są mniej podatne na zakłócenia odbić niż Yagi i łatwiejsze do ustawienia, ale mają niższy zysk (9-10 dBi).

Sugestie dalszych badań

• Analiza widma przy użyciu SDR (Software Defined Radio) w godzinach 11-15, aby zidentyfikować obcy nadajnik współkanałowy.
• Testy anteny dual-stack (H+V) z przełączanym polaryzatorem w celu odcięcia sygnału odbitego o innej polaryzacji.
• Sprawdzenie wpływu zjawisk troposcatterowych w okresie jesienno-zimowym – luty/marzec bywa najbardziej krytyczny.
• Ocena przyszłego odbioru MUX-3 po planowanej rekonfiguracji do DVB-T2 – możliwe przejście na nowy kanał i moc (wg dokumentu KRRiT 2023/2024).

Krótkie podsumowanie

Problem jest typową kombinacją interferencji troposferycznej i przesterowanego wzmacniacza w antenie siatkowej. Najskuteczniejsze, trwałe rozwiązanie to:

1. Demontaż wzmacniacza lub ograniczenie jego wzmocnienia.
2. Wymiana anteny siatkowej na kierunkową Yagi/LP skierowaną na RTCN Siedlce/Łosice.
3. Ewentualne uzupełnienie instalacji o tłumik, filtr LTE-700 lub wzmacniacz kanałowy k. 35.

W większości przypadków powyższe kroki przywracają stabilny odbiór MUX-3 przez całą dobę i podnoszą jakość pozostałych multipleksów.