AL-KO, Knott – zbyt długa oś po wymianie piasty w przyczepce, tuleje dystansowe, dopasowanie

Pytanie

Zmieniłem piastę w przyczepce i teraz ośka jest za długa

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Przyczyną „za długiej” ośki jest najczęściej niezgodność wymiarowa nowej piasty z istniejącą osią (szerokość piasty, położenie łożysk, brak tulei dystansowej).
• Najbezpieczniejsze rozwiązania, w kolejności zalecania:
  1. Dobranie piasty kompatybilnej z osią lub osi kompatybilnej z piastą.
  2. Zastosowanie profesjonalnych tulei/podkładek dystansowych o odpowiedniej nośności (jeśli różnica ≤ 3–4 mm).
  3. Fachowe skrócenie osi z ponownym nacięciem gwintu i kontrolą twardości (wyłącznie w warsztacie).

Szczegółowa analiza problemu

1. Diagnoza
   • Zmierz: szerokość nowej piasty „face-to-face”, odległość pomiędzy wewnętrznymi pierścieniami łożysk, długość gwintowanej części osi oraz całkowitą długość od płaszczyzny mocowania jednej zwrotnicy do drugiej.
   • Sprawdź, czy w starej piaście występowała tuleja dystansowa między łożyskami – jej brak w nowej piastie powoduje odsunięcie łożyska i „wydłużenie” osi na zewnątrz.

2. Typowe scenariusze i rozwiązania
   a) Różnica 1–4 mm:
   – Załóż hartowane podkładki dystansowe (DIN 125 lub specjalne „axle shims”) między zewnętrzny pierścień łożyska a nakrętkę koronową.
   – Zachowaj min. 5 pełnych zwojów gwintu pracujących i możliwość zabezpieczenia zawleczką.
   b) Różnica 5–12 mm:
   – Najczęściej brak/nieprawidłowa tuleja wewnętrzna. Dorób stalową tuleję fi-wew. = średnicy osi, długość = różnica plus 0,05 mm luzu termicznego.
   c) Różnica > 12 mm:
   – Piasta i oś są niekompatybilne (inna szerokość „hub face”). Wymień piastę na model o odpowiedniej szerokości lub zamów kompletne stub-axle z właściwą długością.
   – Ewentualnie fachowe skrócenie osi: cięcie na tokarce, fazowanie, nagwintowanie rolkowe (nie nacinane) i badanie penetracyjne pęknięć.

3. Kontrola łożysk
   • Przy stożkowych: po dociągnięciu luz osiowy 0,02–0,05 mm; po ogrzaniu piasty nie może pojawić się zacięcie.
   • Przy kulkowych 6004/6005: ośka powinna dociskać wewnętrzne pierścienie poprzez tuleję dystansową – brak tulei = złom łożysk po kilkudziesięciu km.

4. Moment dokręcania nakrętki osi (typowe wartości):
   – Gwint M22×1,5: 230–270 Nm (wstępnie 300 Nm + cofnięcie 30° dla łożysk stożkowych).
   – Gwint M24×2: 280–320 Nm.

Aktualne informacje i trendy

• Od 2022 r. większość producentów (Al-Ko, Knott, BPW) przeszła na zunifikowane piasty z łożyskami kasetowymi („compact bearings”) o stałej głębokości, co zmniejsza ryzyko niedopasowania.
• Na rynku pojawiły się gotowe zestawy „Hub-Spacer-Kit” (np. Knott KSK-40), pozwalające kompensować do 6 mm nadmiaru osi bez ingerencji mechanicznej.
• Coraz powszechniejsze są nakrętki osi z wkładką poliamidową (DIN 985-A) – jednokrotnego użycia; wymagają min. 10 mm gwintu roboczego.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Ośka (stub axle) ma dwie strefy krytyczne: gwint i przejście z części nośnej na gwintowaną. Cięcie szlifierką powoduje lokalne przegrzanie i mikropęknięcia → ryzyko zmęczeniowe.
• Tuleja dystansowa między łożyskami działa jak „przekładka” przenosząca siłę dokręcania z nakrętki na wewnętrzne pierścienie. Jej długość musi być równa odległościom w piaście z dokładnością ±0,02 mm.

Aspekty etyczne i prawne

• Zgodnie z Rozporządzeniem (UE) 2018/858 każda modyfikacja układu jezdnego przyczepy ≤ 3,5 t wymaga, by części zamienne miały identyczne lub lepsze parametry.
• Niewłaściwa ingerencja w oś może skutkować utratą homologacji i odpowiedzialnością cywilną w razie wypadku.
• Śruby/nakrętki osi należą do elementów krytycznych – jednorazowe użycie (norma VDI 2230).

Praktyczne wskazówki

1. Wykonaj rysunek z wymiarami starej i nowej piasty (CAD lub szkic + suwmiarka 0,05 mm).
2. Jeżeli decydujesz się na tuleję/podkładkę, zamów ją z materiału C45 hartowanego do 40–45 HRC.
3. Po montażu obróć koło ręką – powinno wykonać min. 2 obr. bez wyczuwalnego chropu.
4. Po 100 km wykonaj kontrolę temperatury piasty (≤ 60 °C) i luzu łożysk.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Nie zalecam „dokręcania na siłę” – łożyska stożkowe przegrzeją się powyżej 120 °C i zniszczą wierzchołki stożków.
• W przypadku przyczepek podłodziowych dochodzą obciążenia udarowe i korozja – jeszcze bardziej surowe wymagania co do materiału podkładek.
• Spotykane w internecie porady o „obcięciu kątówką i podmalowaniu” pomijają konieczność ponownej obróbki cieplnej.

Sugestie dalszych badań

• Sprawdź katalogi piast: AL-KO 236850, Knott 51520-1.1 – podają dokładne wymiary „Hub face / Track”.
• Zapoznaj się z normą PN-ISO 113: „Łożyska toczne w piastach kół pojazdów – tolerancje montażowe”.
• Dla skracania osi: literatura „Design of Bolted Connections in Heavy Vehicle Axles”, SAE 2021-01-5003.

Krótkie podsumowanie

Zbyt długa oś po wymianie piasty wynika z niezgodności wymiarowej lub braku właściwych dystansów. Najpewniej:
1) Zweryfikuj wymiary piasty i osi;
2) Jeśli różnica niewielka – użyj certyfikowanych podkładek lub tulei;
3) Przy większej różnicy wymień piastę lub oś na kompatybilną;
4) Skracanie osi pozostaw fachowemu warsztatowi.
Poprawny montaż, właściwy moment dokręcania i kontrola łożysk są kluczowe dla bezpieczeństwa i trwałości przyczepki.