Przestrojenie radia z OIRT na CCIR: kalibracja i skala

Pytanie

rozstawienie nowej częstotliwości na skali radia w zgodnie ze starą częstotliwością

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Aby rozstawić nową częstotliwość na skali radia w taki sposób, by odpowiadała starej (np. po przestrojeniu z pasma OIRT na pasmo CCIR), należy uwzględnić różnicę w szerokościach i zakresach obu pasm. Często stosuje się metodę przybliżonego przeliczenia i/lub fizycznego dostosowania skali, a następnie precyzyjną kalibrację odbiornika poprzez regulację obwodów heterodyny (np. cewki i trymerów).
• Kluczowe punkty:
  • Ustalenie starych i nowych granic pasma
  • Obliczenie współczynnika przeliczeniowego (lub przeskalowanie mechaniczne)
  • Kalibracja odbiornika z użyciem stacji wzorcowych lub generatora sygnałowego

Szczegółowa analiza problemu

Przestrojenie starego odbiornika radiowego, np. z pasma OIRT (65,5–74 MHz) na obecnie stosowane pasmo CCIR (87,5–108 MHz), wiąże się z potrzebą uwzględnienia innego rozkładu częstotliwości. Z tego powodu istnieją dwa zasadnicze kroki:

1. Mechaniczne lub graficzne dostosowanie skali (zamontowanie nowej podziałki lub przeliczenie starej).
2. Elektroniczna kalibracja elementów strojenia odbiornika (heterodyna, wzmacniacz w.cz., układy ARCz, jeśli występują).

Najczęstsza sytuacja to radio wyposażone w analogową skalę i pokrętło, gdzie pierwotnie wskazania obejmowały zakres np. 65,5–74 MHz, a obecnie odbiornik został przerobiony (przestrojony) na 87,5–108 MHz. Po dokonaniu modyfikacji obwodów radiowych (cewki, kondensatory) trzeba ustalić, jak fizycznie zgrać nowo uzyskiwane częstotliwości z istniejącymi oznaczeniami na podziałce.

Metoda przeliczeniowa (stosunek szerokości pasm)

• Zakres pasma OIRT: ok. 8,5 MHz (65,5–74 MHz)
• Zakres pasma CCIR: ok. 20,5 MHz (87,5–108 MHz)
• Przybliżony współczynnik przeliczeniowy: 20,5 / 8,5 ≈ 2,41

Dla przykładu, jeśli na starej skali mieliśmy oznaczenie 67 MHz, to przybliżone nowe miejsce na skali można oszacować jako 67 MHz × 2,41 ≈ 161 MHz w przeszacowanym wymiarze (jest to tylko orientacyjna kalkulacja, gdybyśmy liniowo „rozciągali” skalę). Metoda ta pozwala przygotować nową nakładkę i rozmieścić przybliżone oznaczenia. Dokładność nie będzie idealna, ale daje pogląd, w których miejscach przyszłe stacje będą się znajdować.

Metoda mechaniczna (nowa podziałka)

1. Zdjęcie oryginalnej skali lub nałożenie na nią przezroczystej folii/papieru.
2. Zaznaczenie punktów referencyjnych (np. krańców zakresu, kilku charakterystycznych częstotliwości).
3. Naniesienie nowych wartości, wynikających z kalkulacji lub pomiarów (np. wybranie kilku realnie odbieranych stacji o znanej częstotliwości i wpisanie ich na nowej skali).
4. Zamontowanie tak przygotowanej nakładki jako nowej skali.

Elektroniczna kalibracja (regulacja obwodów)

Po fizycznym przestawieniu skali lub przygotowaniu nowej podziałki należy dostroić odbiornik tak, by wskazania odpowiadały rzeczywistości. Stosuje się w tym celu:
• Regulację cewki heterodyny (najczęściej rdzeniem ferrytowym) – ustawienie górnego krańca pasma (np. ~108 MHz).
• Regulację trymera kondensatora w obwodzie oscylatora – ustawienie dolnego krańca pasma (np. ~87,5 MHz).
• Opcjonalnie dodatkowe trymery i cewki w obwodzie wejściowym dla wzmocnienia sygnału w całym nowym zakresie.

Aktualne informacje i trendy

• Według najnowszych praktyk serwisowych, w przypadku starych odbiorników (zwłaszcza lampowych) coraz częściej używa się dedykowanych zestawów do przestrajania (tzw. konwerterów) lub całkowitej wymiany głowicy UKF.
• W radiach z syntezą PLL lub z cyfrowym odbiornikiem DSP przestrojenie może wymagać modyfikacji oprogramowania zamiast fizycznego przerabiania skali.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Dla precyzyjnego dopasowania skali warto dysponować generatorem sygnałowym i miernikiem częstotliwości, co umożliwia punktową kalibrację w kilku miejscach pasma.
• W metodzie liniowej trzeba pamiętać, że analogowe układy strojenia nie zawsze mają idealnie liniowy rozkład częstotliwości w całym zakresie.
• W niektórych konstrukcjach można napotkać dodatkowe cewki korygujące liniowość.

Aspekty etyczne i prawne

• W większości krajów modyfikacje odbiorników radiowych są dozwolone, o ile nie powodują zaburzeń w pracy innych urządzeń i mieszczą się w regulowanych pasmach radiofonicznych.
• Przed przestrojeniem warto sprawdzić przepisy dotyczące emisji i odbioru sygnałów radiowych, szczególnie jeśli modyfikacje mogą naruszać lokalne regulacje.

Praktyczne wskazówki

• Zrób najpierw test przy minimalnej ingerencji mechanicznej: oznacz kilka wybranych stacji o znanych częstotliwościach na istniejącej skali i sprawdź, czy pokrywają się z punktami, gdzie występuje odbiór.
• Powtarzaj regulację (górny kraniec – dolny kraniec) kilkukrotnie, ponieważ regulacja jednego punktu może wpływać na drugi.
• Przy braku doświadczenia rozważ zlecenie prac serwisantowi, ponieważ uszkodzenie elementów obwodu heterodyny może całkowicie unieruchomić radio.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Przy bardzo starych odbiornikach nieliniowość skali może być na tyle duża, że precyzyjne odwzorowanie nowego zakresu graniczy z niemożliwością.
• Części do starszych odbiorników mogą być trudno dostępne (np. specyficzne kondensatory, rdzenie cewek, itp.).
• Stosowanie konwerterów zewnętrznych na wejściu antenowym to alternatywa, jeśli chcemy uniknąć ingerencji w oryginalną elektronikę.

Sugestie dalszych badań

• Analiza dokumentacji serwisowej konkretnego modelu: zawiera szczegółowe informacje o czujnikach ARCz, punktach pomiarowych, przełożeniach napędu mechanicznego itp.
• Testy z różnymi metodami przeliczenia skali (np. podejście logarytmiczne dla lepszego dopasowania do charakterystyki kondensatora zmiennego).
• Zastosowanie nowoczesnych modułów radiowych DSP wraz z wyświetlaczem cyfrowym, co eliminuje konieczność mechanicznej skali.

Krótkie podsumowanie

Przy rozstawianiu nowej częstotliwości na skali zgodnie ze starą należy:

1. Ustalić różnice w zakresach częstotliwości (np. OIRT vs. CCIR) i dobrać metodę uaktualnienia skali (przeliczenie i/lub skonstruowanie nowej podziałki).
2. Skalibrować odbiornik (regulacja cewki heterodyny, trymerów), wykorzystując znane częstotliwości nadawania lub generator.
3. Sprawdzić równomierność strojenia w całym paśmie i ewentualnie wprowadzić drobne korekty.

Dzięki takiemu podejściu można zachować oryginalną formę radia i jednocześnie korzystać z nowego zakresu częstotliwości, zapewniając dokładniejsze odwzorowanie na (zmodernizowanej lub nowej) skali.