Przestrojenie głowicy UKF w magnetofonie Unitra ZK-125 FM – jak zmienić zakres OIRT na CCIR

Pytanie

jak przestroić głowicę ukf w zk 125 fm

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• W ZK-125 FM należy zmniejszyć pojemności w rezonansowych obwodach heterodyny i wejściowych głowicy UKF o ok. 40-60 %, a następnie precyzyjnie dostroić cewki (rdzenie ferrytowe) i trymery tak, aby heterodyna pracowała 10,7 MHz powyżej odbieranej częstotliwości z zakresu 87,5-108 MHz.
• Po modyfikacji: dolny kraniec zakresu ustawiasz rdzeniem heterodyny, górny – jej trymerem; obwody wejściowe dostrajasz na maksimum sygnału.

Kluczowe punkty
– wymienić (lub odlutować) kondensatory równoległe w heterodynie i torze wejściowym,
– zachować p.cz. = 10,7 MHz (filtry ceramiczne/LC nie ruszane),
– stroić niemetalowymi narzędziami, przy niewielkich krokach, sprawdzając odbiór 88 MHz i 108 MHz,
– cały proces najlepiej kontrolować generatorem UKF lub drugim radiem referencyjnym.

Szczegółowa analiza problemu

1. Zasada działania
   Głowica UKF w ZK-125 FM jest superheterodyną: sygnał w.cz. trafia na wzmacniacz wejściowy, mieszany z heterodyną, a dalej – pośrednia 10,7 MHz. Aby przenieść jej pasmo z OIRT (65,5-74 MHz) na CCIR (87,5-108 MHz) trzeba:
   • podnieść częstotliwość heterodyny o ~30 MHz,
   • przesunąć górne rezonanse obwodów wejściowych i ewentualnego wzmacniacza w.cz.
   Odbywa się to poprzez zmianę dominującej pojemności w obwodach LC (f ≈ 1 / 2π√(LC)). Jeśli f ma wzrosnąć 1,35-krotnie, C trzeba zmniejszyć do ok. (1/1,35)² ≈ 55 %.

2. Identyfikacja elementów (typowa głowica UNITRA GFE-105/GFE-107) Obwód	Oznaczenia na PCB	Oryg. C (pF)	Nowy C (pF)
   Heterodyna – stały	C5, C6	47-56	22-33
   Heterodyna – trymer	CT1	4-20	zostaje (śr. położenie)
   Wejście antenowe	C1, C2	33-47	15-22
   Wzmacniacz w.cz. (jeśli jest)	C9	33-47	15-22

   W wielu egzemplarzach wystarczy usunąć jeden z równoległych kondensatorów (np. C6), zamiast wlutowywać nowy.

3. Procedura mechaniczna
   a) Odłącz zasilanie, wyjmij wtyczkę sieciową, zdejmij pokrywy.
   b) Odsłoń ekran głowicy, zapisz położenie wszystkich rdzeni.
   c) Wylutuj wskazane kondensatory; wstaw nowe mniejsze lub pozostaw pad wolny.

4. Strojenie (bez profesjonalnego sprzętu)
   Sprzęt pomocniczy: drugie radio CCIR, plastikowy wkrętak, ewentualnie prosty częstościomierz lub SDR-dongle.
   • Ustaw pokrętło na skraju skali (dawne 65,5 MHz → będzie teraz ~88 MHz).
   • Porównując z radiem referencyjnym, strojem rdzenia heterodyny doprowadź do odbioru stacji 88-90 MHz.
   • Przesuń skalę na koniec (dawne 74 MHz → ok. 108 MHz) i trymrem heterodyny dostrój do stacji 106-108 MHz.
   • Iteruj 2-3 razy aż obejmiesz cały zakres.
   • Dla maksymalnej czułości: na 90 MHz kręć trymerem obwodu antenowego na maksimum sygnału; powtórz na 106 MHz.

5. Kontrolne pomiary (jeśli masz sprzęt)
   – generator 65 → 108 MHz + miernik poziomu ≥ -90 dBm,
   – wobuloskop do oglądania kształtu odpowiedzi toru w.cz.,
   – przyrząd do pomiaru dewiacji FM lub SDR-Analyzer do sprawdzenia odstępu sygnał/szum.

Teoretyczne podstawy
• Pasmo heterodyny: f_LO = f_RF + 10,7 MHz. Stare: 76,2-84,7 MHz, nowe: 98,2-118,7 MHz.
• Zachowanie podobnego Q obwodu po zmianie C wymaga niekiedy nieznacznego skrócenia cewki (odwinięcie 1 zwoju) – robić tylko gdy zakresu nie da się rozciągnąć kondensatorami.

Praktyczne zastosowania
• Umożliwia odbiór wszystkich dzisiejszych stacji CCIR przy zachowaniu oryginalnej stylistyki i lampowej/ tranzystorowej barwy dźwięku vintage Unitry.

Aktualne informacje i trendy

– Coraz częściej zamiast przestrajania montuje się gotowe moduły DSP (Si4730/35, RDA5807), zasilane 5 V; daje to RDS i szersze pasmo dewiacji.
– Na rynku wtórnym pojawiają się przestrojone głowice GFE-107 lub adaptery konwerterowe 107 → 66 MHz, jednak tracisz oryginalność.
– W polskich serwisach hobbystycznych (Elektroda, Unitra-Klub) od 2023 r. krąży tabela “C-map” dla wszystkich głowic Unitry; ułatwia dobór wartości bez generatora.

Wspierające wyjaśnienia i detale

– Niemetalowy wkrętak minimalizuje rozstrajanie przez pojemność palców.
– Nie ruszaj filtrów p.cz. (10,7 MHz) – nie wpływają na zakres, a ich rozstrojenie pogorszy selektywność.
– Jeśli po podniesieniu LO λ/4 przewód heterodyny sprzęga się z obwodem wejściowym, dołóż ekran z folii Cu.

Aspekty etyczne i prawne

– Legalność odbioru: w Polsce od 2000 r. obowiązuje wyłącznie zakres CCIR; konwersja jest w pełni zgodna z prawem.
– Unikaj stosowania nieatestowanych generatorów o mocy > 50 nW, aby nie zakłócać pasma nadawczego.

Praktyczne wskazówki

1. Zanim wylutujesz element, zrób zdjęcie płytki – ułatwia powrót do fabryki.
2. Pracuj na zasilaniu akumulatorowym lub przez separowany zasilacz – unikniesz pętli mas i brumu.
3. Przy pierwszym uruchomieniu obserwuj prąd zasilania głowicy (≈ 20-30 mA); wzrost > 50 % oznacza wzbudzenie.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

– Niektóre serie ZK-125 miały głowicę klejoną żywicą – wymiana C wymaga frezowania.
– Jeżeli rdzeń ferrytowy jest zapieczony, nie używaj siły – podgrzej lekko lutownicą aluminiowy karkas (50 °C).
– Przestrajanie “na słuch” w warunkach silnych stacji lokalnych może maskować niedostrojenie średniego pasma.

Sugestie dalszych badań

– Analiza porównawcza: oryginalna głowica LC vs moduł Si4735 co do czułości (µV) i THD przy dewiacji ±75 kHz.
– Implementacja aktywnego filtru p.cz. (MC3361 lub LA1235) w miejsce pasywnego LC – poprawa selektywności do 90 dB.
– Badania wpływu zmian Q cewek na szumy fazowe heterodyny przy konwersji na wyższe pasmo.

Krótkie podsumowanie

Przestrojenie ZK-125 FM to klasyczna operacja “zmniejsz C – dostrój L”. Kluczowe jest:
1) identyfikacja kondensatorów w heterodynie i wejściu,
2) redukcja ich pojemności o ~½,
3) iteracyjne strojenie rdzeniem i trymerem heterodyny (87,5 / 108 MHz) oraz obwodów wejściowych “na maksimum”,
4) kontrola poprawnej pracy p.cz. 10,7 MHz.
Przy zachowaniu ostrożności i użyciu niemetalowych narzędzi radio pracuje w pełnym paśmie CCIR z oryginalną charakterystyką dźwięku.