Radio 418 Diory/Eltry – prąd dochodzi, nie działa, diagnoza zasilania, wymiana kondensatorów

Pytanie

Stare radio model 418 prąd dochodzi a nie działa

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Najczęstszą przyczyną „martwego” radia 418 przy obecnym napięciu sieciowym jest usterka w torze zasilania wewnętrznego (bezpiecznik, wyłącznik sieciowy, transformator, prostownik lub kondensatory filtrujące).
• Pierwszy krok: wyłączyć z sieci, zdjąć obudowę i zweryfikować bezpiecznik oraz napięcia wtórne transformatora.
• Kolejny krok: wymienić elektrolity w zasilaczu – w 90 % starych odbiorników to właśnie one uniemożliwiają start urządzenia.

Szczegółowa analiza problemu

1. Identyfikacja konstrukcji
   • Radio 418 (produkowane m.in. przez Diorę oraz Eltrę w latach 70.) występowało w wersji lampowej i tranzystorowej. Najszybszy sposób rozróżnienia: czy w środku widać szklane lampy żarzące się po włączeniu?
2. Bezpieczeństwo
   • Lampowe: napięcia anodowe 250-320 V DC; kondensatory mogą utrzymywać ładunek >1 min.
   • Tranzystorowe: typowo 9-18 V DC, ale zasilacz sieciowy jest bezizolacyjny (hot-chassis) – ryzyko porażenia pozostaje.
3. Tok diagnostyczny (kaskadowo – zatrzymujemy się, gdy znajdziemy winowajcę)
   3.1. Zewnętrzny kabel i wtyczka – pomiar omomierzem ciągłości L–N.
   3.2. Bezpiecznik sieciowy – wymienić, jeżeli >0,5 Ω. Przepalony bezpiecznik = szukać zwarcia wtórnego.
   3.3. Wyłącznik/ potencjometr – przerwa styków częsta po latach. Pomiar ohmem: ON ≈ 0 Ω. W razie niepewności wypiąć i zmostkować roboczo (na czas testów).
   3.4. Transformator sieciowy
   • Pomiar rezystancji uzwojenia pierwotnego (kilkadziesiąt Ω lampowe, kilka Ω tranzystorowe).
   • Zasilenie przez żarówkę szeregowo 60 W („dim-bulb tester”); silny rozbłysk → zwarcie transformatora lub prostownika.
   3.5. Prostownik
   • Lampowy: AZ41/EZ80 – brak żarzenia lub zwarte elektrody → brak napięcia B+.
   • Krzemowy: mostek diodowy – pomiar dioda-testerem lub wymiana na 1N4007.
   3.6. Kondensatory filtrujące
   • Typowe puszkowe 2×50 µF/350 V (lampowe) lub 1000-2200 µF/16-25 V (tranzystorowe). ESR-metr >10 Ω lub wybrzuszenie = wymiana.
   3.7. Żarzenie lamp / napięcie przedwzmacniacza
   • Brak żaru → przerwa w szeregach żarników albo uszkodzone gniazdo.
   3.8. Stopnie audio
   • Lampowy EL84 / tranzystorowy AC180 – pomiar DC na anodzie / kolektorze: 220-250 V (EL84) lub połowa Vcc (tranzystor). Odchyłka >20 % wskazuje uszkodzone elementy polaryzacji.
   3.9. Tor RF
   • Po przyłożeniu sondy audio (injektor 400 Hz) do wejścia siatki/podstawki IC2 powinien pojawić się dźwięk w głośniku; brak = koniec toru audio padnięty.

Aktualne informacje i trendy

• Restauratorzy retro stosują dziś:
  • Kondensatory ESR klasy „audio-grade” 105 °C zamiast oryginalnych puszek – trwałość >20 lat.
  • Diodowy protektor przeciwprzepięciowy 1N5408 + warystor MOV 275 VAC w sieci 230 V (dzisiejsze napięcie wyższe niż w latach 70.).
  • Żarówka/Variac do miękkiego startu – redukuje prąd rozruchowy i chroni transformator.
• Brak oryginalnych lamp? Popularne są rosyjskie odpowiedniki (6П14П ≈ EL84) lub NOS z portali aukcyjnych.
• W modzie jest konwersja dial-scale na LED 6 300 K z zasilacza 5 V DC (mniejsze grzanie).

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Dlaczego właśnie kondensatory? Papierowo-olejowe i wczesne elektrolity wysychają; przy ESR >50 Ω wzrasta tętnienie, które blokuje pracę oscylatora lokalnego i powstaje przydźwięk 50 Hz.
• „Zimny lut” charakteryzuje się matową, porowatą powierzchnią; podgrzać lutownicą 320 °C i dodać odrobinę cyny Sn60Pb40.
• Dim-Bulb Tester: oprawka E27 + żarówka 60-100 W szeregowo w przewodzie fazowym – przy zwarciu świeci pełną mocą, przy sprawnym sprzęcie żarówka lekko żarzy.

Aspekty etyczne i prawne

• Radio lampowe jest odpadem zawierającym metale ciężkie (ołów, kadm) – zużyte elementy oddaj do PSZOK-u.
• Po modyfikacji stopnia RF (np. dodanie Bluetooth) urządzenie nie jest już zgodne z pierwotnym certyfikatem zgodności – formalnie staje się prototypem i nie powinno emitować niepożądanych częstotliwości.
• Własnoręczne naprawy sieciowych urządzeń podlegają przepisom BHP oraz rozporządzeniu o bezpiecznym użytkowaniu sprzętu elektrycznego (Dz.U. nr 169/2005).

Praktyczne wskazówki

1. Narzędzia: multimetr True-RMS >500 V, ESR-metr, regulowany zasilacz 0-300 V/100 mA, żarówka szeregowa, czujnik ciągłości.
2. Procedura szybkiej reanimacji:
   a) Wyjmij bezpiecznik, sprawdź.
   b) Podłącz przez dim-bulb; jeśli ok → mierzymy B+; jeśli brak B+ → wymiana kondensatorów + prostownik.
   c) Jeżeli pojawi się przydźwięk i słaby szum – sprawdź przełącznik zakresów, wyczyść alkoholem IZOP i sprężonym powietrzem.
3. Typowe zamienniki:
   • C1/C2 50 µF 350 V → 47 µF 400 V /105 °C
   • Lampa prostownicza EZ80 → diodowy mostek + R-seria 100 Ω/5 W (dla zachowania spadku napięcia).

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Brak schematu 418? Może istnieć kilka wersji (np. 418A, 418U). Warto sprawdzić tabliczkę znamionową i pobrać dokumentację z Radiomuseum.org lub Elektroda.pl.
• Jeśli transformator sieciowy jest spalony, naprawa często przekracza wartość kolekcjonerską urządzenia.
• Nie używaj głośnika o innej impedancji niż oryginalna (typowo 4-5 Ω lampowe, 8 Ω tranzystorowe) – grozi to uszkodzeniem transformatora wyjściowego.

Sugestie dalszych badań

• Zbuduj sondę detekcyjną (dioda germanowa + kondensator 100 pF) do śledzenia sygnału w torze IF 455 kHz.
• Rozważ wymianę wszystkich kondensatorów sprzęgających (papier-olej) – poprawa brzmienia i bezpieczeństwa (przeciek do siatki lampy końcowej powoduje nadprąd katody).
• Zajrzyj na fora: „Stare Radia – Trioda.pl”, „Elektroda dział Retro”, „UK Vintage Radio”.
• Książki: A. Okoń „Zasady napraw odbiorników radiowych” (1964), współczesne: M. Marciniak „Renowacja lampowych odbiorników radiowych”.

Krótkie podsumowanie

Stare radio model 418 najczęściej odmawia współpracy z powodu awarii w torze zasilania – bezpiecznik, wyłącznik, prostownik lub zużyte kondensatory elektrolityczne. Diagnostykę należy rozpocząć od sekcji zasilacza, mierząc napięcia wtórne i B+, a następnie wymienić podejrzane kondensatory. Konieczne jest zachowanie zasad bezpieczeństwa (wysokie napięcia, możliwy hot-chassis). Przy braku doświadczenia lepiej powierzyć naprawę serwisowi retro-audio.