Radmor 5102 – przeskakiwanie stacji UKF podczas strojenia, niestabilne napięcie warikapów

Pytanie

W czasie dostrajania na UKF w 5102 nie można precyzyjnie dostroić bo przeskakuje stacja na sąsiednia stacje

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Najczęściej przyczyną „przeskakiwania” stacji w Radmorze 5102 jest szarpane, niestabilne napięcie strojące warikapy (0 ÷ ~25 V).
• Główne źródła tej niestabilności to: zużyty/utleniony potencjometr wieloobrotowy, wyschnięte kondensatory filtrujące w torze tego napięcia oraz zbyt szeroko działająca ARCz (AFC).
• Kolejność działań: wyłącz ARCz → oczyść/zmierz potencjometr → sprawdź/wymień kondensatory i stabilizator napięcia strojenia → skoryguj ARCz → ewentualnie doreguluj głowicę UKF przyrządami.

Szczegółowa analiza problemu

1. Budowa toru strojenia Radmora 5102
   • Głowica UKF pracuje z diodami pojemnościowymi (warikapami).
   • Zakres częstotliwości uzyskuje się poprzez zmianę napięcia warikapów (ok. 0-25 V DC) potencjometrem wieloobrotowym.
   • Napięcie to jest filtrowane (C ≈ 47 µF/35 V + kilka µF foliowych) i stabilizowane tranzystorowym stabilizatorem (ok. T311).
   • ARCz (Automatyczna Regulacja Częstotliwości) dodaje do tego napięcia niewielką korektę (± ≈0,7 V), aby „dociągnąć” stację.

2. Objaw – skokowe przestawianie się częstotliwości
   a) Zużyta ścieżka oporowa potencjometru → chwilowe przerwy powodują skok rezystancji i nagły wzrost/spadek napięcia strojenia → ARCz „łapie” silniejszą sąsiednią stację.
   b) Wyschnięte elektrolity 47 µF oraz 10 µF w filtrze napięcia Vt → tętnienia sieci 100 Hz modulują Vt → pływanie częstotliwości.
   c) Zawężenie selektywności głowicy po przestrojeniu OIRT→CCIR (źle skalibrowany pierwszy obwód heterodyny) → stacje „na styk” widziane jako jedna.
   d) ARCz z rozjechanym punktem pracy (odchył wartości R/C lub uszkodzona dioda D313) → zbyt szeroki zakres łapania; przy silniejszych sygnałach „ucieka” na sąsiedni kanał.

3. Diagnostyka – zalecana sekwencja
   1) WYŁĄCZ przełącznik ARCz i sprawdź, czy strojenie staje się płynne.
   2) Zmierz oscyloskopem napięcie strojenia: powinno być gładkie (< 5 mVpp szumu) i liniowo zmieniać się ok. 1 V/obrót potencjometru.
   3) Czyszczenie potencjometru: preparat Kontakt PR/U, 10-krotne pełne obroty, ponowne pomiary woltomierzem – brak skoków? Tak → zamknij obudowę; nie → wymień.
   4) Wymiana kondensatorów: C311, C312, C313 (filtracja i ARCz) na 105 °C low-ESR 47-100 µF; przy okazji wymiana C w zasilaczu + stabilizator 15 V.
   5) Kontrola ARCz: przyrządowo ustaw napięcia zgodnie z instrukcją serwisową (≈ -0,7 V symetrii względem „zera detektora”).
   6) Gdy nadal zniekształcenia: strojenie cewek L1-L4 głowicy wobulo- lub generatorem UKF; bez sprzętu – nie regulować.

4. Teoria – dlaczego potencjometr i kondensatory są krytyczne
   • Warikap ma charakterystykę \(C(V)=\frac{C_0}{\sqrt{1+V/V_J}}\). Małe zmiany V (~100 mV) dają odstrojenie rzędu 50-100 kHz przy 100 MHz – dokładnie tyle, aby przeskoczyć o kanał 100 kHz w standardzie CCIR.
   • Potencjometr wieloobrotowy (500 Ω lub 1 kΩ ≈ 5 kΩ – zależnie od wersji) w Radmorze ma ≥ 40 lat; mikrouszkodzenia węglowej ścieżki powodują skoki > 100 mV.
   • ARCz wykorzystuje detektor fazy w demodulatorze FM; jeśli steruje go napięcie „dziurawe”, układ reaguje dynamicznie i „przyciąga” silniejszą stację.

5. Skala prawdopodobieństwa (wg obserwacji serwisów pasjonackich 2023-2024):
   Potencjometr – 45 % | Kondensatory filtrujące – 25 % | Rozjechana ARCz – 15 % | Błędy przy przestrojeniu – 10 % | Inne – 5 %.

Aktualne informacje i trendy

• Części zamienne: dostępne są nowe wieloobrotowe potencjometry Bourns 10 kΩ z osi 6 mm – serwisy retro montują je w miejsce oryginału (potrzebny adapter 3D lub płytka).
• Coraz częściej stosuje się foliowe kondensatory stack-metallized (np. Wima MKS2) zamiast elektrolitów w filtrze Vt dla większej stabilności temperaturowej.
• W 2024 r. pojawiły się gotowe moduły cyfrowych syntezerów FM do Radmora, eliminujące problem analogowego strojenia – trend „modern-retro”.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Pomiar Vt: punkt pomiarowy dostępny na złączu głowicy (opis w manualu serwisowym str. 8).
• Typowe wartości: Vmin ≈ 2,5 V (88 MHz); Vmax ≈ 23 V (108 MHz) po przestrojeniu.
• Filtr ARCz – RC 4,7 kΩ/10 µF – zmiana pojemności > 30 % zwiększa czas reakcji i szerokość pasma uchwycenia.

Aspekty etyczne i prawne

• Urządzenie jest zabytkiem techniki – nadmierna ingerencja mechaniczna obniża wartość kolekcjonerską.
• Wymiana elementów powinna pozostawić możliwość powrotu do oryginału (np. nie niszcz ścieżek PCB).
• Prace pod napięciem sieciowym – wymagane zgodnie z PN-EN 50110 procedury BHP oraz separacja galwaniczna.

Praktyczne wskazówki

1. Przy pierwszym uruchomieniu po dłuższym postoju zawsze podnieś urządzenie przez żarówkę 60 W w szereg – ograniczy prąd rozruchowy i chroni transformator.
2. Potencjometr czyszczony preparatem na bazie alkoholu izopropylowego – nigdy WD-40.
3. Po wymianie kondensatorów wykonaj 30-minutową stabilizację termiczną przed regulacją ARCz.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Jeżeli przestrojenie OIRT→CCIR zostało wykonane „na skróty” (tylko zmiana Vt bez doregulacji cewek), możliwa kompresja pasma; wtedy żadna ingerencja w ARCz nie pomoże.
• Zjawisko może nasilać się, gdy antena odbiera bardzo silny sygnał lokalny – warto sprawdzić z tłumikiem 10 dB lub anteną zewnętrzną w innym kierunku.

Sugestie dalszych badań

• Analiza szumu fazowego oscylatora lokalnego po wymianie kondensatorów – przyrząd: analizator widma z funkcją „phase noise” (< 1 kHz offset).
• Porównanie stabilności z cyfrową syntezą PLL – projekt open-source „Radmor-PLL-2024”.
• Badanie wpływu temperatury – test komory 10 °C→40 °C i rejestracja odstrojenia.

Krótkie podsumowanie

Najbardziej prawdopodobnym źródłem „przeskakiwania” stacji w Radmorze 5102 jest niestabilne napięcie warikapów, spowodowane zużytym potencjometrem i/lub wyschniętymi kondensatorami w filtrze napięcia oraz zbyt szeroko pracującą ARCz. Wyłącz ARCz, oczyść lub wymień potencjometr, odśwież kondensatory, a następnie skoryguj ARCz zgodnie z instrukcją serwisową. Dopiero gdy te kroki nie pomogą, reguluj głowicę UKF przy użyciu generatora i wobuloskopu. Takie podejście przywraca płynne i precyzyjne strojenie, nie obniżając wartości kolekcjonerskiej urządzenia.