Radziecki odpowiednik TL431 – КР142ЕН19, porównanie parametrów, zamienność, zastosowania

Pytanie

Jaki jest radziecki odpowiednik TL431

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Radzieckim (sowieckim) odpowiednikiem układu TL431 jest КР142ЕН19 (w starszych materiałach spotyka się także zapis К142ЕН19).
• Oba układy są trójkońcówkowymi, programowalnymi stabilizatorami napięcia typu shunt (regulowana „dioda Zenera”).

Szczegółowa analiza problemu

1. Funkcjonalność
   • TL431 i КР142ЕН19 realizują tę samą funkcję: utrzymują na zacisku REF precyzyjne napięcie odniesienia ≈ 2,495 V i pozwalają ustawić napięcie katoda-anoda (V_KA) w zakresie od V_ref do ok. 36 V za pomocą zewnętrznego dzielnika rezystorowego.
2. Kluczowe parametry (typowe)

3. Wyprowadzenia (najpopularniejsza obudowa TO-92 / КТ-26)
   Patrząc na płaską ściankę z napisem, nóżki w dół:

* Starsze partie mogą mieć zamianę Ref↔Cathode; zawsze sprawdzić w datasheet lub omomierzem.

4. Różnice praktyczne

• КР142ЕН19 ma zwykle nieco gorszą stabilność temperaturową (TC ≈ ±50 ppm/°C vs ±30 ppm/°C).
• Rozrzut parametrów zależy od producenta i serii – w projektach wymagających precyzji lepiej zastosować selekcję „A”.
• Radziecki układ bywa dostępny jedynie jako NOS (New Old Stock); parametry po kilkudziesięciu latach składowania mogą się nieco rozjechać (dryft V_ref ~ ±0,2 %).

5. Typowe zastosowania

• Pętle sprzężenia zwrotnego w zasilaczach impulsowych (fly-back, forward).
• Precyzyjne źródła odniesienia w przetwornikach A/D, D/A.
• Komparatory okna („window detector”) do monitorowania akumulatorów.
• Źródła prądowe (np. z rezystorem w katodzie).

Aktualne informacje i trendy

• TL431 jest produkowany masowo przez kilkunastu producentów, istnieją niskonapięciowe klony (TLV431, LMV431) oraz wersje high-temperature do +150 °C.
• КР142ЕН19 nie jest już produkowany; spotykany wyłącznie w kanałach ze starymi zapasami (Aliexpress, ros. portale aukcyjne).
• W nowych konstrukcjach zamiast historycznego układu radzieckiego stosuje się oryginalnego TL431 lub jego nowoczesne pochodne o mniejszym prądzie startu (micropower), lepszej precyzji (±0,25 %) i zintegrowanych funkcjach nadprądowych.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• TL431/КР142ЕН19 można modelować jako wzmacniacz operacyjny z referencją 2,5 V podłączony do własnego wyjścia – stąd duża elastyczność konfiguracji.
• Dla projektowania najprostszy wzór na napięcie wyjściowe:
  \[ V{OUT}=V{REF}\left(1+\dfrac{R_1}{R2}\right)+I{REF}\,R1 \]
  gdzie \(I\{REF}\) ≈ 2 µA (wpływ drugiego składnika zwykle pomijalny).
• Minimalny prąd 1 mA zapewnia „otwarcie” wewnętrznego tranzystora; w zasilaczach impulsowych często wymusza się 2–4 mA, by zachować zapas przy niskim obciążeniu.

Aspekty etyczne i prawne

• Przy zakupie NOS istnieje ryzyko falsyfikacji lub degradowania struktur półprzewodnikowych – szczególnie ważne w sprzęcie medycznym lub lotniczym.
• TL431 objęty jest podstawowymi regulacjami eksportowymi EAR99, natomiast radzieckie zapasy nie podlegają licencjonowaniu, lecz mogą wchodzić w zakres sankcji handlowych.

Praktyczne wskazówki

1. Zamiana КР142ЕН19 → TL431: zazwyczaj możliwa bez modyfikacji, o ile pinout się zgadza; warto skorygować rezystor ustalający prąd katody (często można go nieco zmniejszyć dzięki mniejszej impedancji TL431).
2. Zamiana TL431 → КР142ЕН19: sprawdź tolerancję układu (klasa „A”), upewnij się, że prąd katody nie spada poniżej 1 mA w całym zakresie pracy.
3. Pomiar parametru V_ref starego układu przed montażem – szybka weryfikacja jakości.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Rozrzut parametrów radzieckich serii bywa większy; w układach kalibrowanych fabrycznie zalecane jest indywidualne strojenie.
• Starsze obudowy metalowo-ceramiczne mogą mieć lepszy rozproszenie ciepła, ale dużo mniejszą dostępność.

Sugestie dalszych badań

• Analiza nowych układów typu „shunt regulator + op-amp” (np. LT6656) pozwala zmniejszyć pobór prądu nawet do 70 µA.
• Studium wpływu procesu starzenia na V_ref w diodach Zenera i układach TL431-pokrewnych (prace ON Semiconductor 2022).
• Porównanie parametrów szumowych TL431 vs простая диода 2D-18 (ros.) jako źródła odniesienia dla wzmacniaczy audio klasy A.

Krótkie podsumowanie

Radzieckim odpowiednikiem popularnego TL431 jest КР142ЕН19. Układ ten oferuje niemal identyczną funkcjonalność – precyzyjne napięcie odniesienia 2,5 V i możliwość regulacji wyjścia do 36 V przy prądzie 1-100 mA. W nowych konstrukcjach zaleca się stosowanie współczesnych wersji TL431 (lub jego niskonapięciowych klonów) ze względu na lepszą dostępność, wyższą dokładność i szerszy zakres temperatur.