Sansui radio – brak dźwięku, nagłe wyłączenie, typowe usterki i diagnostyka

Pytanie

Co się stało? Radio SANSUI nagle pretaĺo grać.

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

‒ Najczęstsze przyczyny nagłego braku dźwięku w radioodbiornikach Sansui to: • przepalony bezpiecznik lub przerwa w zasilaniu,
• zadziałanie układu PROTECT/relay (zwarcie, DC na wyjściu, przeciążenie),
• utlenione albo zabrudzone styki selektora źródeł i przekaźników głośnikowych,
• uszkodzenie końcówki mocy bądź sekcji tunera.
‒ Aby potwierdzić przyczynę trzeba wykonać szybkie pomiary (bezpiecznik, napięcia zasilacza) i testy funkcjonalne (czy świeci wyświetlacz, czy słychać „klik” przekaźnika, czy gra inne wejście niż tuner).

Szczegółowa analiza problemu

1. Dane wejściowe potrzebne do precyzyjnej diagnozy
   • dokładny model radia/amplitunera,
   • stan kontrolek, wyświetlacza i przekaźnika głośnikowego,
   • czy dźwięk zniknął ze wszystkich źródeł (AUX, Phono, Tape), czy tylko z tunera,
   • okoliczności awarii (przepięcie, burza, zwarcie kabli głośnikowych).

2. Podstawowy algorytm diagnostyczny
   a) Zasilanie
   ‒ Wyjmij wtyczkę z sieci; sprawdź bezpiecznik sieciowy i ewent. wewnętrzne (patrz nadruk wartości: najczęściej 1-3 A T).
   ‒ Zmierz napięcie wtórne transformatora i mostek prostowniczy; odchyłka > ±10 % wskazuje na problem.
   b) Układ ochrony (PROTECT)
   ‒ Po ~5 s od włączenia powinien zadziałać przekaźnik głośnikowy („klik”). Brak „kliku” → ochrona wykrywa DC > ±50-100 mV lub zwarcie.
   ‒ Odłącz przewody głośnikowe; jeśli przekaźnik załączy – zwarcie w kolumnach albo przewodzie.
   ‒ Jeżeli nadal brak „kliku”, zmierz napięcie stałe na wyjściach wzmacniacza: obecność kilkuset mV lub więcej oznacza uszkodzoną końcówkę mocy (tranzystory, IC).
   c) Tor sygnałowy / selektor
   ‒ Jeżeli radio gra na AUX, lecz nie na FM/AM, problem leży w sekcji tunera lub jego zasilaniu (+12 V / +14 V).
   ‒ W starszych modelach (np. Sansui 5000, 2000, 8080) częsty jest brak kontaktu w przełącznikach „Function”. Wielokrotne przełączanie + Kontakt U lub Kontakt S potrafi chwilowo przywrócić dźwięk, co potwierdza diagnozę.
   ‒ Seria 5000/1000A: awarie mikowych kondensatorów dekodera stereo blokują audio – wymiana jest trwałym rozwiązaniem (C ≤ 1 nF/100 V, styrofleks lub C0G).
   d) Zasilacz tunera
   ‒ Jeśli wskazówka sygnału FM reaguje, ale brak audio, zmierz napięcia zasilające dekoder/stage MPX; padnięty stabilizator (np. µPC1005) odcina audio.
   e) Potencjometry i zimne luty
   ‒ Stare potencjometry głośności/balansu i luty przy radiatorach tranzystorów mocy pękają – objaw to pojawianie się dźwięku po „postukaniu” lub przekręceniu gałki.

3. Mechanizmy uszkodzeń w zależności od roku produkcji
   • Lata 70. (lampy lub hybrydy): wyschnięte elektrolity, przebicie kondensatorów sprzęgających → DC na wejściu końcówki mocy.
   • Lata 80. (układy scalone STK, SVI, µPC): przegrzanie modułu STK → zwarcie wewnętrzne; radio w trybie PROTECT, brak dźwięku.
   • Lata 90.+ (DSP, procesory audio): utrata 5 V/3,3 V z przetwornicy step-down, błędy mikroprocesora, zawieszony MCU – pomaga „hard reset” (wyjęcie wtyku ~30 s).

Aktualne informacje i trendy

‒ Serwisy audio podają, że 70-80 % awarii vintage Sansui to: oksydacja styków + elektrolity.
‒ Coraz powszechniej stosuje się recap kompletów „golden era” (nichicon FG/UK, Elna Silmic II) oraz wymianę przekaźników na nowe Omron G2R-2 lub Takamisawa.
‒ Trend „preventive maintenance” – profilaktyczna wymiana zasilacza standby (SMPS) w nowszych modelach, zanim uszkodzi procesor.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Układ PROTECT: komparator oparty na tranzystorach/µPC1237 mierzy DC na wyjściu; po wykryciu > ±0,7 V rozłącza głośniki.
• Typowy bezpiecznik wewnętrzny: 5 × 20 mm T3,15 A/250 V; wymiana na szybszy (F) spowoduje ponowne przepalenie.
• Kondensatory mikowe w dekoderach stereo tracą pojemność → brak 19 kHz pilot i wyciszenie toru MPX.

Aspekty etyczne i prawne

• W Polsce naprawy urządzeń zasilanych z sieci 230 V należą do prac szczególnie niebezpiecznych (Dz.U. 2022 poz. 1584).
• Serwisowanie przez osoby nieuprawnione może unieważnić ewentualną gwarancję (w przypadku nowszych modeli).
• Odpady elektroniczne: uszkodzone kondensatory i PCB należy przekazać do PSZOK-u zgodnie z Ustawą o Zużytym Sprzęcie Elektrycznym i Elektronicznym.

Praktyczne wskazówki

1. Odłącz radio od sieci, zdejmij górną pokrywę, zlokalizuj i zweryfikuj bezpieczniki.
2. Obejrzyj PCB pod kątem nadpalonych rezystorów, wybrzuszonych kondensatorów, pęknięć lutów.
3. Wypróbuj szybki test kontaktów: kilkakrotnie przełącz przełącznik FUNCTION/TAPE MONITOR; jeśli dźwięk się pojawia → czyść kontakty.
4. Jeśli radio „ożywa” po zdjęciu głośników i gra na słuchawkach, problem jest w sekcji przekaźnika lub kolumnach.
5. Do pomiarów użyj żarówki 60 W szeregowej jako ogranicznika prądowego (DBT – dim bulb tester) przy pierwszym uruchomieniu po naprawie.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Brak schematu serwisowego znacząco wydłuża diagnozę; warto wyszukać skan w bazach hifiengine.com lub elektrotanya.com.
• Niektóre modele Sansui 5000 (płytka F-1040) miały fabryczny błąd biasu – wymagana jest modyfikacja serwisowa (Service Bulletin #10).
• Układy STK – dostępne zamienniki są często podróbkami; zalecana konwersja na dyskretne MOSFET-y.

Sugestie dalszych badań

• Analiza ESR kondensatorów elektrolitycznych > 30 lat.
• Termowizja radiatorów i transformatora celem wykrycia punktów nadmiernego grzania.
• Modernizacja przetwornika MPX w modelach lampowych – wstawienie nowego dekodera PLL (np. HAA1196).

Krótkie podsumowanie

Radio Sansui mogło przestać grać wskutek awarii bezpiecznika, zadziałania układu ochrony, utlenionych styków lub uszkodzenia końcówki mocy/tunera. Pierwszym krokiem jest sprawdzenie zasilania i bezpiecznika, obserwacja pracy przekaźnika głośnikowego oraz test innych wejść. Czyszczenie przełączników i kontrola kondensatorów rozwiązuje większość usterek w modelach vintage. Jeżeli pomiary napięć wskazują na poważniejsze uszkodzenie lub radio pozostaje w trybie PROTECT, bezpieczniej przekazać sprzęt do serwisu specjalizującego się w urządzeniach Sansui.