Schemat zasilacza Unitra ZS-204 – stabilizator 0-30V 3A, tranzystor 2N3055, opis układu

Pytanie

Schemat zasilacza unitra typ 204

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Kompletne skany schematu ideowego zasilacza stabilizowanego Unitra typ 204 (oznaczenie katalogowe ZS-204) są dostępne publicznie w serwisach:
  • Elektrotanya → plik „unitra_liza_r-203_204_sch.pdf”
  • UNITRA-Klub → katalog „Schematy – Zasilacze/Zasilacz 204”
  • Forum Elektroda (wątek: „Instrukcja zasilacza tranzystorowego typ 204 Unitra”)
• Zasilacz jest klasycznym stabilizatorem szeregowym 0-30 V/3 A; główne bloki: transformator 2×24 V AC, mostek KBPC-10, filtr 2×4700 µF/50 V, tranzystor mocy 2N3055 (PNP w wersjach wczesnych BDY25), wzmacniacz błędu (TBA231 lub dyskretne BC147/BC177), pomiar prądu na rezystorze 0,22 Ω i ogranicznik CC.
• Jeśli potrzebujesz naprawić urządzenie – pobierz powyższy PDF, a przy braku dostępu posłuż się uproszczonym blokowym schematem podanym poniżej.

Szczegółowa analiza problemu

1. Struktura układu

1. Zasilanie sieciowe: 230 V/50 Hz → bezpiecznik topikowy 1,6 A → transformator TS-50/39 (2×24 V AC, 120 VA).
2. Prostownik: mostek diodowy KBPC-10 (lub 4×BY251) ⇒ ≈ 32-34 V DC (przy obciążeniu).
3. Filtracja: C1, C2 – po 4700 µF/50 V (czasem 6800 µF w wersjach późniejszych).
4. Tranzystor szeregowy: Tr T5 – 2N3055 na radiatorze z termostatem 90 °C.
5. Wzmacniacz błędu: dyskretny układ różnicowy T1/T2 (BC147B) z obciążeniem lustrzanym T3 (BC177B) oraz tranzystorem sterującym T4 (BD139).
6. Referencja napięciowa: ZD1 – dioda Zenera 5,6 V + filtr RC 1 k/47 µF.
7. Ogranicznik prądowy: Rcs = 0,22 Ω/5 W w emiterze 2N3055; T6 (BC547) monitoruje spadek i przy ≈ 0,66 V obniża sterowanie bazy T4 (tryb CC).
8. Układ kontroli temperatury (opcjonalny): ST1 na radiatorze zwiera bazę T4 do masy przy > 90 °C → szybie odcięcie.
9. Panel: potencjometr 5 kΩ (napięcie), potencjometr 1 kΩ (prąd), wskaźniki – woltomierz 30 V, amperomierz 3 A.

2. Zasada działania

• Regulacja napięcia (CV): potencjometr P-U zmienia dzielnik R1/R2/P-U, a wzmacniacz różnicowy porównuje napięcie wyjściowe z referencją ZD1; błąd steruje T4 → prąd bazy 2N3055.
• Ograniczenie prądu (CC): spadek na Rcs podawany jest na bazę T6; kiedy przekroczy ~0,6 V, T6 zaczyna przewodzić i „ściąga” bazę T4, utrzymując stały prąd.
• Stabilność: wielostopniowa kompensacja RC (C5 100 nF, R12 1 kΩ) eliminuje oscylacje przy dużej pojemności obciążenia.

3. Typowe usterki

• Uszkodzony 2N3055 (przebicie C-E) → brak regulacji, pełne napięcie na wyjściu.
• Wyschnięte elektrolity C1/C2 → nadmierne tętnienia (100 Hz).
• Przerwany rezystor pomiarowy Rcs → brak CC, możliwa awaria odbiornika.
• Zestarzona dioda Zenera → niestabilne napięcie minimalne.
• Potencjometry panelowe (pył/utlenienie) → skokowe zmiany nastaw.

4. Pomiary kontrolne

1. Napięcie za mostkiem bez obciążenia: 35-36 V DC.
2. Zakres CV: 0 V (przy P-U na minimum) do min. 29 V przy 3 A obciążenia.
3. Wejście bazy 2N3055: 0-1,2 V poniżej napięcia wyjściowego.
4. Referencja: 5,6 V ± 5 %.

Aktualne informacje i trendy

• W środowisku retro-DIY pojawiają się konwersje ZS-204 na zasilacze cyfrowe z modułem DPS5005 lub panelami OLED – zachowuje się transformator i układ mocy, a część sterującą zastępuje nowoczesny kontroler.
• Coraz trudniej o oryginalne 2N3055 z epoki – rekomendowane są zamienniki ON-Semi lub MJ15003 (z zachowaniem odpowiedniego radiatora).
• Współczesne kondensatory niskiego ESR pozwalają obniżyć tętnienia do < 2 mV RMS przy 1 A.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Układ to praktycznie rozwinięcie klasycznej aplikacji Philipsa z lat 70., znanej z noty AN179.
• Transformator TS-50/39 ma odczepy 0-24-28 V; w ZS-204 wykorzystano 24 V dla zapewnienia zapasu przy 30 V wyjściowych.
• Jeśli chcesz zweryfikować obwód CC, wstaw rezystor 5 Ω/50 W i obserwuj przejście CV→CC (amperomierz na stałym 3 A, napięcie spada).

Aspekty etyczne i prawne

• Schematy Unitry z lat 70. nie są już objęte aktywnym prawem autorskim producenta (zakładów nie ma), ale nadal mogą być chronione – udostępniaj jedynie link, nie zamieszczaj skanu bez zgody.
• Praca przy napięciu sieciowym wymaga zgodności z PN-EN 61010-1; dotyczy to wymiany bezpieczników i przewodów zasilających.

Praktyczne wskazówki

1. Przed pomiarami zawsze rozładuj C1/C2 rezystorem 1 kΩ/5 W.
2. Wymieniając 2N3055, zastosuj pastę termoprzewodzącą ≈ 0,05 K/W i podwójny izolator mikowy.
3. Warto dorzucić warystor 275 V/14 mm na wejściu sieci oraz NTC 5D-11 w szeregu, aby ograniczyć udar prądu.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Oryginalny wskaźnik prądu bywa tylko 2 A – przy modyfikacji do 3 A należy wymienić go na 5 A lub zastosować bocznik.
• Brak aktywnego chłodzenia; przy pracy 30 V/3 A radiatory osiągają 85 °C – warto dodać mały wentylator 12 V/0,1 A sterowany termistorem.

Sugestie dalszych badań

• Analiza termiczna 2N3055 vs. MJ15003 w obudowie TO-3 przy różnych warunkach chłodzenia.
• Implementacja nowoczesnej referencji LT1021-10 V i wzmacniacza rail-to-rail (OPA197) w miejsce dyskretnych tranzystorów – sprawdzenie poprawy tętnień i dryftu.
• Porównawcze testy ESR dla kondensatorów filtrujących sprzed 40 lat i dzisiejszych polimerowych.

Krótkie podsumowanie

Schemat Unitra ZS-204 znajdziesz w serwisach Elektrotanya i UNITRA-Klub. Układ to klasyczny stabilizator szeregowy 0-30 V/3 A z tranzystorem 2N3055, referencją Zenera 5,6 V i ogranicznikiem prądowym na rezystorze 0,22 Ω. Najczęstsze awarie to 2N3055, elektrolity i potencjometry. Przy naprawach zachowaj ostrożność sieciową i termiczną; modernizacja o nowoczesne moduły sterujące jest możliwa, ale wymaga uwzględnienia mocy strat tranzystora.