Strojenie cewki eliminatora w radioodbiorniku Pionier U2 – jak ustawić pułapkę 225 kHz/465 kHz

Pytanie

jak nastroic cewkw eliminatora w odbiorniku pionier U2

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Cewkę eliminatora w Pionierze U2 stroi się poprzez powolne obracanie rdzenia ferrytowego niemetalowym stroikiem tak, aby obwód LC tworzył rezonans na zadanej częstotliwości tłumienia (fabrycznie ok. 225 kHz – pułapka na silny nadajnik LW z Raszyna – lub ≈465 kHz, gdy pełni funkcję „wave-trap” dla p.cz.).
• Regulację wykonuje się przy włączonym odbiorniku, słuchając spadku poziomu zakłócającej stacji albo, dokładniej, mierząc minimalne napięcie sygnału z generatora ustawionego na częstotliwość, którą chcemy stłumić.

Kluczowe punkty
• Używamy plastikowego/ceramicznego stroika.
• Pracujemy przez transformator separujący – chassis może być „gorące”.
• Stroimy na minimum sygnału (najgłębsze tłumienie).

Szczegółowa analiza problemu

1. Co to jest „cewka eliminatora” w Pionierze U2?

1.1 Buduje pułapkę (filtr zaporowy, notch) – równoległy obwód LC włączony szeregowo w tor antenowy.
1.2 W zależności od wersji i daty produkcji:
– fabryczne strojenie ok. 225 kHz (tłumienie PR-1 Raszyn 500 kW),
– lub ok. 465 kHz, gdy odbiornik miał redukować re-radiację częstotliwości pośredniej.
1.3 Cewka nosi oznaczenie „L-El” (lub L3/L6 w różnych schematach); równolegle do niej jest kondensator rzędu 470–680 pF.

2. Sprzęt i przygotowanie

• Transformator separujący 230/230 V.
• Generator sygnałowy AM 100–500 kHz (jeśli dostępny).
• Woltomierz AC lub oscyloskop (pomiar na detektorze/głośniku).
• Plastikowy/ceramiczny śrubokręt stroikowy.
• Sztuczna antena (kondensator 100–220 pF w szereg z generatorem).

Bezpieczeństwo: napięcia anodowe 200–250 V, „gorące” chassis – zasada jednej ręki, nie dotykamy masy ziemnej.

3. Procedura strojenia

Metoda A – „na słuch” (dla 225 kHz lub innej uciążliwej stacji):

1. Podłącz normalną antenę.
2. Znajdź na skali pasma, gdzie słyszysz zakłócającą stację (zwykle LW lub przebijająca p.cz.).
3. Powoli obracaj rdzeniem cewki eliminatora; szukasz punktu, w którym głośność tej stacji spada do minimum.
4. Sprawdź odbiór innych stacji – wpływ powinien być znikomy poza wąskim zakresem pułapki.

Metoda B – z generatorem (dokładna):

1. Odłącz antenę; generator + sztuczna antena → gniazdo antenowe.
2. Ustaw generator na częstotliwość tłumienia (225 kHz lub 465 kHz) z modulacją 1 kHz/30 %.
3. Woltomierz AC podłącz do punktu audio (np. zaciski głośnika).
4. Obracaj rdzeniem do uzyskania minimalnego wskazania napięcia – to oznacza >30 dB tłumienia.
5. Zapisz pozycję rdzenia; upewnij się, że śruba nie jest skrajnie wkręcona (rezerwa regulacji).

4. Typowe problemy i diagnostyka

• Brak reakcji – pęknięty rdzeń, przerwa w uzwojeniu lub uszkodzony kondensator równoległy.
• Rdzeń zablokowany – lekko podgrzej cewkę (suszar­ka 60-70 °C).
• Rozstrajanie po wyjęciu stroika – narzędzie metalowe lub zbyt duża permittiwność stroika.

Aktualne informacje i trendy

• Coraz częściej pułapkę przestraja się z 225 kHz na 465 kHz, by pełniła funkcję IF-trap (zalecenia serwisowe w społeczności starych radioodbiorników – fora oldradio.pl, Elektroda 2023–2024).
• Renowatorzy stosują kondensatory foliowe klasy X2 i wymianę papierowych C≈500 pF, co poprawia stabilność rezonansu.
• Obserwuje się powrót do strojenia „pod lokalne nadajniki AM/LW”, bo po wyłączeniu Raszyna 2020 r. w niektórych regionach dominującą przeszkodą stały się nadajniki synchronizacyjne lotnicze NDB ( ≈300 kHz ).

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Częstotliwość rezonansowa: \[ f_0 = \frac{1}{2\pi\sqrt{LC}} \] gdzie L – indukcyjność cewki (30-50 µH), C – kondensator (470-680 pF) → f₀≈220–240 kHz.
• Zmiana indukcyjności o 1 µH przesuwa f₀ o ok. 3–4 kHz – stąd wymagana delikatna regulacja.

Aspekty etyczne i prawne

• Renowacja zabytkowego sprzętu wymaga zachowania oryginalności – nie usuwaj fabrycznych plomb i napisów.
• Praca na otwartym chassis pod napięciem wymaga zgodności z przepisami BHP (PN-EN 50110).
• Ewentualna re-emisja sygnału IF przez nieszczelny układ antenowy może zakłócać sąsiednie urządzenia – UKE traktuje to jak emisję niepożądaną.

Praktyczne wskazówki

• Zaznacz położenie rdzenia przed rozpoczęciem (pisakiem).
• Po strojeniu sprawdź stabilność po 10-min rozgrzaniu lamp – ferryt zmienia µr z temperaturą.
• Jeśli brak generatora – skorzystaj z aplikacji SDR/PC i pętli indukcyjnej jako „nadajnika” kontrolnego.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Dokumentacja Pioniera U2 występuje w kilku wariantach; niektóre nie mają regulowanej pułapki – upewnij się, czy Twój egzemplarz rzeczywiście posiada rdzeń regulacyjny.
• W skrajnych przypadkach (rdzeń spękany, cewka spalona) korzystniej jest nawinąć nową cewkę na karkasie 8 mm (≈48 zw. Cu 0,2 mm) i dobrać kondensator do uzyskania pożądanego f₀.

Sugestie dalszych badań

• Porównanie skuteczności pułapki 225 kHz vs 465 kHz w różnych warunkach pola elektromagnetycznego.
• Wpływ materiału rdzenia (ferryt 3C90 vs klasyczny proszek żelazny) na Q i szerokość tłumienia.
• Opracowanie metody automatycznego przestrajania pułapki (pętla PLL z warikapem) w radioodbiornikach zabytkowych.

Krótkie podsumowanie

Zestrojenie cewki eliminatora w Pionierze U2 polega na ustawieniu jej równoległego obwodu LC w rezonansie tak, aby maksymalnie wytłumić uciążliwą częstotliwość (historycznie 225 kHz, obecnie coraz częściej 465 kHz). W praktyce robimy to powolnym obracaniem rdzenia ferrytowego niemetalowym stroikiem, kontrolując spadek poziomu zakłóceń (na słuch) lub minimalny sygnał z generatora pomiarowego. Należy bezwzględnie zachować zasady bezpieczeństwa pracy z „gorącym” chassis lampowym i używać tylko izolowanych narzędzi.