Tpa 3116 da uszkodzone kondensatory 470uf po podłączeniu sygnału na wejście
Kluczowe punkty
• Sprawdź napięcie zasilania (≤ 26 V DC, najlepiej 10–20 % zapasu do U N kondensatora).
• Stosuj Low-ESR ≥ 35 V, 105 °C, ripple current ≥ 1,5 A (typ. Nichicon PW, Panasonic FR).
• Wyeliminuj oscylacje: prawidłowy filtr LC, masa gwiaździsta, odsprzęganie 0,1 µF + 1 µF przy pinach VDD.
• Zweryfikuj polaryzację i jakość lutów; wymień podejrzane zasilacze impulsowe.
Topologia układu
TPA3116D2 to wzmacniacz klasy D z modulacją BD, pobiera prąd impulsowo z częstotliwością ok. 400 kHz. Kondensatory 470 µF (zwykle dwa równolegle) pracują jako główna filtracja DC. Przy obciążeniu muzycznym prąd RMS w tych kondensatorach sięga 0,8-1,2 A dla 2 × 50 W / 24 V.
Modele awarii
a) Przebicie dielektryka – napięcie zasilania > U N kondensatora lub szpilki > 1,3 × U N.
b) Nadmierna moc ∑ I ² · ESR – przegrzanie, wyschnięcie, wybrzuszenie.
c) Odwrócona polaryzacja – często po wymianie lub błędnym montażu.
d) Oscylacje HF (> 1 MHz) – indukują prądy o dużej składowej AC w pojemnościach.
Przyczyny inicjujące po podaniu sygnału
• Wzrost poboru prądu → skok tętnień ΔI w zasilaniu → przeciążenie kondensatorów.
• Wejściowe DC-offset > ±2,5 V powoduje saturację końcówki i gwałtowny pobór prądu.
• Źle dobrany filtr LC (L zbyt mała, C za duża) – wzmacniacz wpada w oscylację po przekroczeniu określonej amplitudy sygnału.
Weryfikacja laboratoryjna
• Oscyloskop: napięcie na kondensatorach przed podaniem sygnału i przy 0 dB. Peak-to-Peak ripple > 2 V przy 24 V jest niepokojące.
• Pomiar ESR/impedancji (LCR-meter) stary vs nowy kondensator – wzrost > 100 % wskazuje przegrzanie.
• Termowizja: temp. > 85 °C na gumce kondensatora przy głośnym odtwarzaniu = zbyt mały ripple rating.
Obliczenia orientacyjne
Moc w kondensatorze:
\[ P{loss} = I{rms}^{2} \times ESR \]
Dla 1 A RMS i ESR = 60 mΩ → 60 mW (akceptowalne). Przy tanich kondensatorach ESR ≈ 300 mΩ → 300 mW → ΔT ≈ 45 K (awaria w ciągu godzin).
• W najnowszych modułach TPA3116 (rok 2023-24) producenci zaczynają stosować bank 2 × 1000 µF 35 V Low-ESR zamiast 470 µF, aby poprawić odporność na ripple (raporty na forach DIYAudio, AudioScienceReview).
• Pojawia się praktyka dodawania 1 µF kondensatora foliowego MKP równolegle dla zmniejszenia impedancji powyżej 100 kHz.
• Zasilacze GaN SMPS 24 V/5 A oferują mniejsze szpilki napięciowe – rekomendowane w miejsce tanich bricków.
• Trend: montaż dławików ≥ 10 µH z rdzeniem SMD-shielded; eliminuje to oscylacje, zmniejsza prąd w kondensatorach.
• Low-ESR: kondensatory serii Panasonic FR (ESR ≈ 32 mΩ), ripple 1,83 A@100 kHz – trwałość 5000 h/105 °C.
• Bias wejścia: piny INPx są polaryzowane wewnętrznie do ~3 V; gdy źródło ma DC offset, prąd przez kondensator sprzęgający ładuje go w odwrotnym kierunku – przy wartościach 470 µF może to zająć kilkanaście sekund i powodować „klapnięcie”.
• Jeżeli kondensator 470 µF znajduje się w torze wejściowym (rzadkie w gotowych modułach) i jest spolaryzowany odwrotnie, rozpad dielektryka następuje już przy kilku watach mocy.
• Bezpieczeństwo: wybuch kondensatora może spowodować obrażenia oraz rozrzut elektrolitu przewodzącego – zalecane osłony lub testy pod kloszem.
• Utylizacja: uszkodzone kondensatory elektrolityczne klasyfikujemy jako odpad niebezpieczny (zawierają borany / aminy).
• Gwarancja: ingerencja w moduł komercyjny (wymiana kondensatorów) zwykle unieważnia gwarancję producenta.
Zasilacz
• Sprawdź multimetrem i oscyloskopem: 24 V ± 0,5 V, ripple < 100 mV RMS.
• Jeśli przekracza, wymień na markowy SMPS lub liniowy z filtrem pi-RC (2 × 4700 µF / 0,1 Ω).
Wymiana kondensatorów
• Pojemność: 2 × 1000 µF/35 V Low-ESR (Panasonic FR, Rubycon ZLH).
• Polaryzacja: minus do masy, plus do Vcc. Sprawdź nadruk PCB – w tanich kitach bywa odwrócony!
Odsprzęganie HF
• Przy każdym pinie PVCC: 1 µF X7R + 100 nF X7R, ścieżka < 10 mm.
Testy po naprawie
• Soft-start: żarówka 24 V/5 W w szereg z zasilaniem za pierwszym uruchomieniem.
• Obciążenie: rezystor drutowy 8 Ω/50 W, pomiar prądu zasilania vs moc.
Filtrowanie wyjścia
• Dławiki shielded 10 µH, kondensatory 330 nF/100 V MKP – tłumią EMI, chronią głośniki.
• Tanie moduły mogą mieć podrobione (re-print) TPA3116 – ich wewnętrzna struktura bywa wadliwa, generując nadmierne prądy.
• Jeżeli po wymianie kondensatorów nadal obserwujesz nagły wzrost prądu przy ciszy, rozważ wymianę samego układu scalonego.
• Nie każde zwiększenie pojemności jest korzystne – zbyt duża wartość powoduje duży prąd rozruchowy i może uszkodzić złącze DC-jack.
• Analiza impedancji zasilania (Z-meter) przy 20 kHz-1 MHz w funkcji pojemności i ESR.
• Porównanie wpływu różnych topologii filtrów LC na prądy tętnień w szynie PVCC.
• Testy żywotności kondensatorów przy przyspieszonym starzeniu 125 °C / 1,4 U N.
• Implementacja układu „smart inrush limiter” (NTC + MOSFET) dla ochrony kondensatorów.
Uszkodzenia kondensatorów 470 µF w modułach z TPA3116D2 wynikają prawie zawsze z przekroczenia jednego z parametrów: U, I_ripple, ESR lub temperatury. Najszybsza droga do rozwiązania:
1) Zweryfikować zasilacz i oscyloskopowo potwierdzić brak przepięć.
2) Zamienić kondensatory na markowe Low-ESR 35 V/105 °C o większym dopuszczalnym prądzie tętnień.
3) Poprawić odsprzęganie i filtr LC, aby wyeliminować oscylacje.
Po wdrożeniu tych zmian wzmacniacz powinien pracować stabilnie nawet przy pełnej mocy bez ryzyka ponownej awarii kondensatorów.