UNITRA DMP241 – buczenie i przydźwięk sieci podczas strojenia UKF, filtracja zasilania, kondensatory

Pytanie

UNITRA DMP241 PODCZAS STROJENIA UKF BUCZENIE I PRZYDZWIEK SIECI

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Najczęstsza przyczyna: wyschnięte kondensatory filtrujące (w zasilaczu, w linii zasilania toru UKF i w obwodzie napięcia strojenia warikapów).
• Kluczowe działania: wymienić elektrolity w zasilaczu i przy głowicy UKF, sprawdzić/odświeżyć połączenia mas i ekrany, zmierzyć tętnienia 100 Hz na B+ oraz na linii strojenia.
• Objaw nasilający się „podczas strojenia” bardzo mocno wskazuje na przenikanie tętnień do napięcia strojenia warikapów lub zasilania heterodyny/p.cz.

Szczegółowa analiza problemu

• Mechanizm objawu:
  • Po prostowaniu sieci pojawiają się tętnienia 100 Hz. Jeżeli filtracja jest słaba (elektrolity utraciły pojemność / wzrósł ESR), składowa 100 Hz przedostaje się:
    • do linii B+ toru w.cz./p.cz. → moduluje pracę heterodyny i wzmacniaczy p.cz.,
    • do napięcia strojenia warikapów → powoduje cykliczne „pływanie” częstotliwości lokalnej. Słychać to wyraźnie na zboczu charakterystyki IF właśnie podczas kręcenia gałką.
• Miejsca krytyczne w DMP241 (typowa dla tej klasy konstrukcji topologia):
  • Główny elektrolit zaraz za mostkiem (C gł., zwykle 1000–2200 µF/16–25 V).
  • Odsprzęganie zasilania toru UKF/p.cz. (10–100 µF + 100 nF możliwie blisko obwodów).
  • Stabilizowane/odfiltrowane napięcie strojenia warikapów (dioda Zenera + RC/ew. wtórnik; elektrolity 10–100 µF w tej gałęzi).
  • Kondensatory w dyskryminatorze/ARW/AFC (np. kondensator w detektorze stosunkowym i w pętli AFC rzędu 2,2–10 µF) – ich upływność „wpuszcza” sieć do toru DC sterującego.
• Co odróżnia źródło usterki:
  • Buczenie obecne przy minimalnej głośności i bez względu na źródło → końcówka mocy/zasilacz.
  • Buczenie rośnie głównie podczas strojenia FM i znika po dokładnym dostrojeniu do silnej stacji → filtracja zasilania w.cz./p.cz. i/lub linia warikapów, masy/ekrany w głowicy.

Procedura diagnostyczna (kolejność minimalizuje czas i ryzyko):

1. Bezpieczeństwo: odłącz od sieci; rozładuj elektrolity. Sprawdź stan przewodu sieciowego i mostka prostowniczego.
2. Pomiary tętnień:
   • Na głównym B+ (na C gł.) oscyloskopem: dążymy do <150–300 mVpp przy typowym obciążeniu; jeżeli widzisz >0,5–1 Vpp/100 Hz – kondensator główny do wymiany.
   • Na gałęzi zasilającej tor UKF/p.cz. (za rezystorem/filtrami) – cel <50–100 mVpp.
   • Na linii strojenia warikapów (suwak potencjometru strojenia lub wyjście stabilizatora): tętnienia powinny być rzędu pojedynczych mVpp; dziesiątki–setki mVpp gwarantują brum podczas strojenia.
3. Test separacyjny zasilania:
   • Jeśli konstrukcja pozwala – zasil z laboratoryjnego zasilacza DC (odpowiednie napięcie dla DMP241). Jeżeli brum znika → wina sekcji sieciowej/filtracji.
4. Oględziny/„zimne luty”:
   • Masowe nity/śruby łączące PCB i ekran głowicy z chassis – oczyścić, dokręcić, ewentualnie przelutować punkty mas.
   • Puszka ekranująca głowicę UKF – musi mieć kilka pewnych połączeń do masy.
5. Tor FM:
   • Wymień elektrolity przy głowicy i w p.cz. (10–100 µF/16 V, 105°C, niski ESR) oraz dodaj równolegle 100 nF SMD/THT tuż przy pinach zasilania.
   • Sprawdź i wymień kondensator w detektorze (ratio detector) i w pętli AFC (częsty winowajca brumu/pływania).
6. Wzmacniacz audio:
   • Jeżeli brum nie znika przy zwartym wejściu końcówki mocy – sprawdź odsprzęganie zasilania końcówki (100–470 µF + 100 nF przy układzie scalonym/tranzystorach) oraz prowadzenie masy sygnałowej.

Wartości i wskazówki doboru części:

• Główny elektrolit: zastosuj 2× pojemność oryginalnej (np. z 1000 µF na 2200 µF) przy napięciu równym/wyższym; seria 105°C, niski ESR.
• Gałęzie UKF/p.cz./strojenie: 47–100 µF (105°C, niski ESR) + 100 nF X7R przy każdym punkcie zasilania.
• Linia warikapów: nowy kondensator filtrujący przy diodzie Zenera (np. 47 µF) oraz przy suwaku potencjometru (10–22 µF) – krytyczne dla redukcji 100 Hz.

Aktualne informacje i trendy

• Renowacje sprzętu z lat 70/80 prowadzi się standardowo przez kompleksową wymianę elektrolitów (zasilacz + lokalne odsprzęgi) na 105°C o niskim ESR oraz poprawę prowadzenia masy i ekranowania.
• Powszechnie zaleca się „punktową” filtrację tuż przy obciążeniu (de-coupling at the load) – krótkie ścieżki, ceramiczny 100 nF + elektrolit kilkadziesiąt µF.
• Coraz częściej stosuje się kontrolę ESR zamiast samego pomiaru pojemności – to ESR jest tu kluczowym parametrem dla tłumienia tętnień.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Szacowanie tętnień: Vrpp ≈ Iobc/(f·C); dla 100 mA, 100 Hz i 1000 µF wychodzi ok. 1 Vpp – zbyt dużo dla cichych stopni. Podwojenie pojemności niemal o połowę zmniejsza Vrpp.
• Dlaczego słychać tylko podczas strojenia: pracujesz na zboczach charakterystyki IF i każdy powolny drift częstotliwości (100 Hz) jest demodulowany jako sygnał akustyczny.

Aspekty etyczne i prawne

• Praca przy zasilaniu sieciowym 230 V: zachowaj izolację, stosuj transformator separacyjny przy pomiarach oscyloskopem, rozładuj kondensatory.
• Utylizacja starych kondensatorów/elementów zgodnie z lokalnymi przepisami dot. odpadów elektronicznych.
• Ołów w starej cynie – praca w wentylowanym miejscu, mycie rąk.

Praktyczne wskazówki

• Minimalny pakiet części „na start”:
  • C główny: 2200 µF/25 V (lub 3300 µF/25 V, jeżeli gabaryty pozwalają).
  • C w gałęziach UKF/p.cz./AFC/strojenia: 10–100 µF/16–25 V (105°C, low ESR) + 100 nF/X7R.
• Prowadzenie masy: star-point dla audio; oddzielna ścieżka masy dla w.cz./p.cz. do wspólnego punktu przy kondensatorze głównym.
• Jeżeli transformator „sieje” magnetycznie na czułe stopnie – sprawdź jego mocowanie, ewentualnie obróć minimalnie lub dodaj blachę ekranującą.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Dokładne wartości elementów w DMP241 mogą się różnić między partiami/wersjami – weryfikuj ze schematem i tym, co jest na płytce.
• Przestrajanie z OIRT→CCIR (jeśli było wykonywane) bywa źródłem dodatkowych usterek (przecięcia ścieżek, luźne masy).
• Sama wymiana „na ślepo” jednego kondensatora może nie wystarczyć – traktuj to jako renowację całych krytycznych gałęzi.

Sugestie dalszych badań

• Podaj: czy radio brumi także na zasilaniu bateryjnym (jeśli dostępne)? czy brum znika, gdy precyzyjnie dostroisz silną stację? jaka jest wartość Vrpp na linii strojenia?
• Warto wykonać pomiary ESR wymontowanych elektrolitów – potwierdzisz diagnozę.
• Jeśli masz schemat DMP241, wskażę dokładne punkty pomiarowe i sugerowane wartości elementów „1:1”.

Krótkie podsumowanie

• Objaw pasuje do przenikania tętnień 100 Hz do toru FM, przede wszystkim przez zużytą filtrację zasilania i niedostateczne odsprzęganie linii strojenia warikapów.
• Priorytet: wymiana głównego elektrolitu zasilacza, wszystkich małych elektrolitów w torze UKF/p.cz./AFC/strojenia, dodanie 100 nF przy każdym węźle zasilania, przegląd mas i ekranów.
• Po tych działaniach problem z reguły ustępuje bez potrzeby głębokiej ingerencji w zestrojenie toru FM.