Unitra Fagot – podłączenie potencjometru barwy, schemat RC, wartości elementów

Pytanie

Jak podłączyć potencjometr barwy to u do radia unitra fagot?

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Potencjometr barwy („BARWA”) w radiu Unitra Fagot włącza się jako prosty, bierny filtr RC tłumiący wysokie częstotliwości.
• Sygnał audio (z wyjścia potencjometru głośności) podaje się na skrajne wyprowadzenie potencjometru barwy (pin 1).
• Środkowe wyprowadzenie (suwak, pin 2) zwarte jest z drugim skrajnym (pin 3) i poprzez kondensator ≈ 100 nF idzie do masy.
• Wartość potencjometru: 47 kΩ – 100 kΩ, charakterystyka liniowa „B” (wg polskiej normy logarytmiczna „C”).

Szczegółowa analiza problemu

1. Budowa toru NF w Fagocie
   ‑ Radio Fagot (wersje 214-03 / DMT-301) ma dwustopniowy tranzystorowy przedwzmacniacz NF. Regulacja głośności (P-VOL) znajduje się na wejściu tego toru, a regulacja barwy (P-TONE) – pomiędzy woltomierzem głośności a bazą pierwszego tranzystora NF (T1).
   ‑ Układ barwy wykorzystuje filtr dolnoprzepustowy: rezystor zmienny (P-TONE) + kondensator (C-TONE) do masy.

2. Schemat ideowy (wycinek)

          z detektora / ukł. stereo
                  │
        [potencjometr głośności – suwak]
                  │───┐
                  │   │ sygnał "hot"
                  │  (A)
                  │
[A]──────────┬──────────── pin-1 P-TONE (47k-100k B)
             │
             └─ C-TONE ≈100 nF ─── masa
                   │
 pins-2,-3 P-TONE ─┘   (pin-2 zwarty z pin-3)

3. Zasada pracy
   ‑ Obrót gałki w prawo zwiększa rezystancję między punktem A a kondensatorem, więc wysokie tony mają trudniejszą drogę do masy – brzmienie jaśniejsze.
   ‑ Obrót w lewo zmniejsza rezystancję, kondensator „przepuszcza” wysokie częstotliwości do masy – brzmienie bardziej basowe.

4. Zalecane elementy
   • Potencjometr: 47 kΩ lub 100 kΩ, liniowy „B” (PN-83/T-06505). W oryginale często stosowano telpodowski 2×47 kΩ z odczepem, ale w Fagocie to pojedynczy tor.
   • Kondensator: 68 nF – 150 nF; serwisówka Diora podaje najczęściej 100 nF (napięcie ≥ 50 V).

5. Procedura montażu

   1. Odłącz radio od sieci / baterii.
   2. Zlokalizuj punkt „gorący” sygnału – wyjście suwaka potencjometru głośności (ozn. na PCB „W”).
   3. Przylutuj go do pinu 1 potencjometru barwy.
   4. Zewrzyj przewodem piny 2 i 3 P-TONE.
   5. Kondensator C-TONE przylutuj między zmostkowane piny 2-3 a masę (szeroka ścieżka, minus elektrolitów).
   6. Sprawdź omomierzem brak zwarć sygnał-masa przy skrajnych położeniach gałki.
   7. Uruchom odbiornik, regulacja powinna płynnie zmieniać barwę bez trzasków.

Aktualne informacje i trendy

• Współcześnie zamiast potencjometrów suwakowych typu P-235 stosuje się hermetyczne Bourns/Alpha z plastikową ścieżką – żywotność > 100 kcykli.
• W miejsce kondensatora styrofleksowego warto wstawić foliowy MKT lub C0G NP0 (niższy szum dielektryczny).
• Popularne jest też przenoszenie klasycznych filtrów RC do układów aktywnych Baxandalla operacyjnego, jednak w Fagocie zachowuje się oryginalną topologię dla walorów kolekcjonerskich.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Charakterystyka potencjometru: w nomenklaturze „Telpod” litera B oznacza liniową; w systemie japońskim/logarytmicznym byłaby litera A.
• Jeśli regulacja działa „odwrotnie”, zamień miejscami przewód sygnałowy z mostkiem (piny 1 ↔ 2-3).
• W przypadku trzasków zastosuj spray Kontakt PR lub wymień pot.

Aspekty etyczne i prawne

• Zachowaj oryginalne części, o ile są sprawne – radio ma wartość historyczną.
• Przy pracy z lampami skali i zasilaniem sieciowym przestrzegaj norm PN-EN 62368-1 dot. bezpieczeństwa sprzętu audio-video.

Praktyczne wskazówki

• Stosuj przewody ekranowane tylko wtedy, gdy odcinek między pokrętłami przekracza kilka centymetrów – w przeciwnym razie pojemność kabla może zawęzić pasmo.
• Po wymianie elektrolitów w stopniu NF często spada szum własny i zakres regulacji barwy jest odczuwalnie szerszy.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• W niektórych egzemplarzach Fagota regulator barwy jest dwupasmowy (bas/treble) – opis powyżej dotyczy wersji z pojedynczym potencjometrem. Sprawdź swoją płytkę.
• Jeżeli kondensator ma zawyżoną upływność, regulacja będzie praktycznie nieskuteczna.

Sugestie dalszych badań

• Pomiar charakterystyki częstotliwościowej generator-oscyloskop przed i po modernizacji.
• Eksperyment z pojemnościami 47 nF / 150 nF w celu dobrania optymalnego „cięcia” przy 3 dB.
• Rozważ montaż miniaturowego, aktywnego korektora Baxandalla w miejsce pasywnego filtru (z zachowaniem możliwości łatwego powrotu do oryginału).

Krótkie podsumowanie

Potencjometr barwy w Fagocie to klasyczny tłumik RC – jeden koniec dostaje sygnał z potencjometru głośności, suwak zwarty z drugim końcem przez kondensator idzie do masy. Wartość 47 kΩ–100 kΩ (B) + kondensator ≈ 100 nF zapewnia prawidłową pracę. Kluczowe jest zachowanie krótkich połączeń, solidne lutowanie i sprawny kondensator – wtedy regulacja barwy działa płynnie i bez trzasków.