Unitra WS-442 zwarcie bieguna ujemnego z masą – skutki, diagnostyka, naprawa

Pytanie

Ws 442 zrobiłem zwarcie bieguna ujemnego z masą i zonk

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Prawdopodobnie zwarłeś szynę – (≈ –45 VDC w WS‑442) z masą 0 V. Skutkiem jest najczęściej przepalenie bezpieczników i/lub uszkodzenie elementów zasilacza (mostek Graetza, rezystory zabezpieczające) oraz końcówki mocy.
• Urządzenia nie wolno ponownie włączać „na żywo”. Najpierw wykonaj kontrolę bezpieczników, mostka prostowniczego, tranzystorów końcowych, rezystorów emiterowych i ścieżek.

Kluczowe punkty
• Odłącz zasilanie, rozładuj kondensatory.
• Sprawdź/wymień bezpieczniki (identyczne parametry).
• Pomierz mostek prostowniczy i tranzystory mocy (test diod).
• Uruchamiaj przez żarówkę serwisową (40‑60 W).

Szczegółowa analiza problemu

1. Budowa zasilacza WS‑442

• Transformator ~2×34 VAC → mostek Graetza B40C 800 lub BYW‑y → kondensatory 2×4700 µF → szyny ± ≈45 VDC.
• Masa (0 V) to środkowy punkt uzwojenia; zatem zwarcie „–V” (–45 V) do masy = bezpośrednie zwarcie 45 V DC przez impedancję ścieżek/bezpieczników.

2. Mechanizm uszkodzeń

1. Przepływ kilkudziesięciu amperów przez:
   • bezpiecznik sieciowy (T1,6 A lub T2 A) – najczęstszy „bezkrwawy” skutek,
   • ścieżki w pobliżu mostka,
   • diody w mostku (zwarcie termiczne) – test spadków U_F < 0,15 V świadczy o zwarciu, ∞ o przerwie,
   • rezystory R726/727 (0,22 Ω/5 W) – potrafią się przepalić,
   • tranzystory końcowe BD911/912, BD911/912 + BD139/BD140 (lub 2N3055/MJ2955 w najstarszych wersjach) – przebicie złącza C‑E.

2. Przy dłuższej ekspozycji: możliwe przegrzanie transformatora lub rozerwanie kondensatorów 4700 µF.

3. Diagnostyka krok po kroku

1. Bezpieczniki:
   • F1 sieciowy, F2/F3 ochronne ±V (jeżeli montowane). Wymiana tylko na T gF, ta sama wartość.
2. Inspekcja wizualna: zwęglone ścieżki przy mostku i rezystorach emiterowych, wybrzuszenia ELKO.
3. Pomiary bez zasilania:
   • Rezystancja między –V a masą: powinna rosnąć > 20 kΩ po naładowaniu DMM; stałe ≈0 Ω = zwarcie.
   • Test diod w mostku: 0,55‑0,7 V (kremowe) w kierunku przewodzenia, OL w zaporowym.
   • Tranzystory: tryb testu diody – dwa złącza ~0,6 V; 0 V lub < 0,1 V = zwarcie.
4. Pojemności: ESR‑metrem lub wymiana prewencyjna, jeśli > 25 lat.
5. Uruchomienie przez żarówkę szeregowo („current limiter”):
   • Żarówka natychmiast świeci pełnym światłem → dalsze zwarcie,
   • Zgaśnięcie po 0,5‑1 s → prawdopodobnie OK.

4. Najpopularniejsze naprawy

• Mostek: KBPC610 lub KBPC810 – napięcie ≥100 V, prąd ≥6 A.
• Tranzystory: oryginalne BD911/912 → zamienniki TIP35A/TIP36A, MJ15015/16; parować β.
• Rezystory emiterowe: 0,22 Ω/5 W, drutowe.
• Soft‑start/NTC w pierwotnym obwodzie transformatora – zmniejsza prąd włączania i ryzyko powtórki.

Aktualne informacje i trendy

• W praktyce serwisowej WS‑442 najczęściej wymienia się całe moduły końcówki mocy na gotowe płytki MOSFET‑owe klasy AB (np. Lateral 2×100 W) – lepsza niezawodność, mniejsze zakłócenia.
• Coraz częściej montuje się moduł „lampka serwisowa” lub elektroniczny limiter prądowy (Triac/NTC), aby chronić vintage sprzęt.
• Dostępność oryginalnych BD911/912 maleje; popularne są zamienniki OnSemi lub STMicro w obudowie TO‑220.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Różnica między masą a –V: masa to punkt odniesienia sygnału (0 V); –V to szyna zasilania. Zwarcie = wymuszenie 0 V na szynie –V → prąd zależny jedynie od impedancji elementów zabezpieczających.
• Analogiczna sytuacja w nowoczesnych wzmacniaczach z SMPS byłaby groźniejsza – brak ciężkiego transformatora = wyższy prąd narastania.

Aspekty etyczne i prawne

• Naprawa urządzenia pod napięciem 230 VAC wymaga zgodności z PN‑EN 60065/62368; serwisant odpowiada za bezpieczeństwo użytkownika.
• Obowiązek selektywnego zbierania odpadów (zużyte tranzystory/ELKO → frakcja ZSEE).
• Wymiana bezpieczników na większe wartości jest nielegalna i niebezpieczna (zagrożenie pożarem).

Praktyczne wskazówki

1. Zanim wylutujesz mostek/tranzystory – oznacz przewody, zrób zdjęcia.
2. Po każdej wymianie elementu wysokoprądowego WYMIEŃ pastę termoprzewodzącą i sprawdź docisk radiator‑mika‑tranzystor.
3. Jeśli używasz zamienników o wyższej f_T – skoryguj kompensację częstotliwości (kondensator między bazą a kolektorem sterującego).
4. Po naprawie:
   • Zrób pomiar prądu spoczynkowego (≈ 50‑70 mA na parę w WS‑442).
   • Sprawdź napięcie DC na wyjściu głośnikowym (< 50 mV).

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Jeżeli zwarcie trwało bardzo krótko i zadziałał bezpiecznik, możliwe, że tranzystory i mostek przetrwały; nie wymieniaj „w ciemno”.
• Jeśli transformator wydał charakterystyczny „buczący” dźwięk i zrobił się gorący – rozważ pomiar rezystancji uzwojeń (symetria ±5 %).
• Starsze wersje WS‑442 mają moduły zasilacza lutowane przewlekanie; nowsze – przewody na złączu AMP. Kolejność przewodów jest krytyczna.

Sugestie dalszych badań

• Analiza termiczna radiatorów (kamera IR) po 30 min pracy – szybkie wykrycie nierównomiernego obciążenia pary komplementarnej.
• Modernizacja: soft‑start z przekaźnikiem + NTC, filtr EMI klasy X2/Y2 w sieci.
• Zastąpienie liniowego zasilacza z trafem toroidalnym SMPS audio ±45 V (z redukcją wagi i poboru mocy).
• Literatura:
  • Helmut Singer „Naprawa wzmacniaczy tranzystorowych”, rozdz. o zwarciach końcówek mocy.
  • Forum elektroda.pl – wątki „WS‑442 – wymiana tranzystorów” i „Diagnoza zasilacza WS‑4xx”.

Krótkie podsumowanie

Zwarcie szyny ujemnej (–45 V) z masą w WS‑442 zazwyczaj kończy się przepaleniem bezpieczników i może uszkodzić mostek Graetza, rezystory emiterowe oraz tranzystory końcowe. Diagnostykę zacznij od kontroli bezpieczników i oględzin PCB, następnie pomierz mostek i tranzystory. Po wymianie uszkodzonych części uruchamiaj wzmacniacz przez żarówkę serwisową i zweryfikuj prąd spoczynkowy oraz offset DC. Jeśli nie masz doświadczenia – oddaj sprzęt do serwisu; wysokie napięcia i duże prądy w WS‑442 mogą być niebezpieczne.