Windows 98 VM – brak okna właściwości, sterowniki VBoxVGA, VMware SVGA, VBEMP 9x

Pytanie

win98 w wirtualnej maszynie nie uruchamia się okno wlaściwości

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Okno właściwości (najczęściej „Właściwości ekranu” – desk.cpl lub „Właściwości systemu” – sysdm.cpl) w Windows 98 uruchomionym w maszynie wirtualnej zwykle nie otwiera się z powodu niepoprawnych albo brakujących sterowników urządzeń, głównie karty graficznej, lub uszkodzonego apletu .cpl.
• Najczęściej wystarcza:
  • uruchomić system w Trybie awaryjnym,
  • odinstalować/zmienić sterownik karty graficznej,
  • zainstalować dedykowany pakiet „Guest Additions / VMware Tools” albo uniwersalny sterownik VESA (VBEMP 9x),
  • w razie potrzeby przywrócić plik desk.cpl poprzez „Kontroler plików systemowych” (sfc) z oryginalnego nośnika.

Szczegółowa analiza problemu

1. Mechanizm działania apletów
   ‑ Aplety Panelu sterowania (.cpl) uruchamiane są przez Control_RunDLL. Działają w przestrzeni GDI; pierwszy wczytany sterownik graficzny (mini-VDD) dostarcza powierzchni. Błędny sterownik → brak okna.

2. Scenariusz diagnostyczny krok-po-kroku

   1. Tryb awaryjny (F8 → Safe Mode)
      • jeśli okno się otwiera – problemem jest sterownik ładowany w trybie normalnym.
   2. Ręczne wywołanie

      control desk.cpl
      rundll32.exe shell32.dll,Control_RunDLL desk.cpl

      • brak reakcji lub błąd DLL → uszkodzony plik / biblioteka.

   3. Kontroler plików systemowych
      • Start → Programy → Akcesoria → Narzędzia systemowe → Kontroler plików systemowych
      • „Skanuj w poszukiwaniu zmienionych plików” → przywróć desk.cpl/sysdm.cpl z CD ISO.
   4. Sterownik wideo
      • Menedżer urządzeń → Karty graficzne
      • Jeśli widnieje „Standardowa karta VGA” lub wykrzyknik – zainstaluj:
      – VirtualBox: VBoxVGA + Guest Additions (wersja 4.3.x – ostatnia wspierająca Win9x)
      – VMware: VMware SVGA II + VMware Tools 10.0.12 (ostatnia dla 9x)
      – Uniwersalny VBEMP 9x (VESA 2.0) – najpewniejszy.
   5. Nadmiarowa pamięć i 32-bit protected-mode drivers (informacja z sieci 2023-2024)
      • Przy ≥512 MB RAM lub przy nowym hoście → „Windows Protection Error”.
      • Rozwiązanie: Tryb awaryjny → Panel Sterowania → System → Wydajność → System plików → Rozwiązywanie problemów → zaznacz „Disable all 32-bit protected-mode disk drivers”, restart.

3. Powiązane przyczyny i teoria
   ‑ VMM32, VXD DISPLAY, GDI.EXE zależą od prawidłowej implementacji VESA BIOS; sterownik wirtualny musi zwrócić prawidłowe tryby 8/16/24bit.
   ‑ Wirtualizatory domyślnie emulują kartę SVGA z BIOS-em PCI 1234:1111 (VirtualBox) lub 15AD:0405 (VMware). Win98 FE/SE wymaga INF-ów.

4. Praktyczne zastosowania
   ‑ Uruchamianie oprogramowania CAD/CAM z lat 90., gier Glide/DirectX 6, programatorów ISP pod LPT – wymaga działających apletów, aby zmieniać rozdzielczość lub DMA/IRQ.

Aktualne informacje i trendy

• Społeczność retro-computing utrzymuje:
  • VBEMP 9x v0.9b (2023) – dodaje tryby 32-bit/1080p w VirtualBox 7.x i VMware 17.
  • KernelEx 4.5.2 (2023 fork) – pozwala na nowsze .DLL i ułatwia działanie narzędzi diagnostycznych.
• VMware usunął oficjalne wsparcie Win9x po Tools 11; ostatnia kompatybilna paczka jest archiwizowana (KB 9127).
• Coraz częściej wykorzystuje się PCem / 86Box z BIOS-em S3 Trio64 dla pełnej zgodności graficznej.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Tabela zaleceń sterownikowych

Aspekty etyczne i prawne

• Windows 98 jest nadal objęty prawem autorskim: do legalnego używania potrzebna jest licencja OEM/RET.
• Pakiety narzędziowe Guest Additions/Tools powinny pochodzić z oryginalnych repozytoriów; pobieranie zmodyfikowanych obrazów ISO może naruszać licencję.
• Zachować ostrożność przy udostępnianiu obrazów dysków zawierających cudze dane.

Praktyczne wskazówki

1. Minimalna konfiguracja VM dla diagnozy
   • Chipset PIIX3 (IDE), 256 MB RAM, 16 MB VRAM, jeden dysk IDE, brak USB.
2. Instalacja VBEMP 9x
   • Rozpakuj VBEMP9x.zip → Menedżer urządzeń → Karta graficzna → Aktualizuj sterownik → wskaż folder INF.
3. Test okna z poziomu wiersza poleceń
   • WIN + R → „msconfig” → wyłącz elementy startowe, zrestartuj i ponów próbę.
4. Kopia zapasowa rejestru
   • W DOS-owym „Command Prompt Only” uruchom SCANREG /BACKUP.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Niektóre nowoczesne hosty (Intel 12th gen, Ryzen 7xxx) powodują niekompatybilność instrukcji CPUID z Win9x → konieczne ustawienie opcji „Legacy (486/PII)” w VM lub użycie PCem.
• RAM > 1 GB wywoła błąd „Insufficient memory to initialize Windows”. Trzeba ograniczyć RAM albo zastosować łatkę RLoew HIMEMX.

Sugestie dalszych badań

• Testy wydajności VBEMP 9x vs. oficjalne sterowniki SVGA.
• Zastosowanie KernelEx + UniACPI do lepszej obsługi ACPI/APM.
• Emulacja kart 3dfx w 86Box dla aplikacji Glide.
• Analiza stabilności sterowników DOS CD-ROM po wyłączeniu 32-bit PM drivers.

Krótkie podsumowanie

Brak reakcji na próbę otwarcia okna Właściwości w Windows 98 w VM niemal zawsze wskazuje na błąd sterownika graficznego lub uszkodzony plik .cpl. Najszybsza ścieżka naprawcza: start w Trybie awaryjnym, usunięcie problematycznego sterownika, instalacja kompatybilnego (Guest Additions, VMware Tools lub VBEMP 9x) i w razie potrzeby przywrócenie apletu desk.cpl poprzez SFC. Współczesne trendy (VBEMP, PCem) znacząco ułatwiają stabilną pracę Win9x na nowych hostach, jednak należy pamiętać o ograniczeniach licencyjnych i kompatybilności sprzętowej.