Wzmacniacz stereo – lewy kanał cicho, charczy, masa – jak wyrównać głośność?

Pytanie

Wzmacniacz stereo jeden prawy kanał gra bardzo głośno a lewy cicho i charczy gdy dotkne kablem masy do obudowy lewy kanał gra bardzo cicho ale czysto jak dodać mocy lewemu kanałowi

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Nie ma sensu „dodawać mocy” wyłącznie lewemu kanałowi – należy usunąć przyczynę spadku poziomu sygnału.
• Objawy (charczenie, poprawa po sztucznym dociągnięciu masy) wskazują na uszkodzone lub przerwane połączenie masy lub element sprzęgający w torze lewego kanału (zimny lut, pęknięta ścieżka, uszkodzony kondensator, potencjometr).
• Po przywróceniu prawidłowej masy/toru sygnału amplituda lewego kanału wróci do nominalnej i moc obu kanałów wyrówna się bez dodatkowych modyfikacji.

Kluczowe punkty
• Sprawdź i napraw połączenia masy.
• Przelutuj podejrzane punkty i oczyść/lub wymień potencjometry.
• Skontroluj kondensatory sprzęgające oraz elementy półprzewodnikowe w lewym torze.
• Dopiero po usunięciu usterki oba kanały będą oddawały tę samą moc projektową.

Szczegółowa analiza problemu

1. Typowe źródła asymetrii
   • Zerwane lub wysokoomowe połączenie masy między przedwzmacniaczem a końcówką mocy lewego kanału.
   • Zimny lut na potencjometrze balansu/głośności lub na wspólnej ścieżce masy.
   • Uszkodzony kondensator sprzęgający (C-in) – powoduje utratę składowej niskoczęstotliwościowej i charczenie przy większych amplitudach.
   • Rozerwany rezystor/potencjometr w dzielniku sprzężenia zwrotnego końcówki mocy (zmniejsza wzmocnienie).
   • Nadmierny ESR lub wyschnięcie kondensatora filtrującego zasilanie półkanału (brak rezerwy prądowej → zniekształcenia).

2. Teoretyczne podstawy
   Wzmocnienie końcówki klasy AB/D: \( A_v = \frac{R_f}{R_{in}} \). Jeśli R_f lub R_in traci kontakt, realny \(A_v\) spada → sygnał cichnie.
   Brak solidnej masy ustawia punkt odniesienia na pływający; przy wysokiej impedancji podłoża powstają pasożytnicze sprzężenia, skutkujące brumem/charczeniem.

3. Procedura diagnostyczna (minimalny osprzęt: multimetr TRUE-RMS, generator 1 kHz, ewent. oscyloskop)

   1. Odłącz zasilanie, rozładuj kondensatory.
   2. Wizualny przegląd PCB: pęknięcia, przebarwienia, skorodowane pady.
   3. Test ciągłości masy: omomierzem <50 mΩ między punktem wejściowym CIN-L a główną gwiazdą masy.
   4. Pomiar napięć zasilania obu kanałów przy obciążeniu 1 kHz / 1 W: różnice > 200 mV wskazują na spadki tylko w uszkodzonym kanale.
   5. Odsłuch/oscyloskop – zamiana wejść L↔R; jeśli usterka „idzie” za kanałem, wada pochodzi z przedwzmacniacza; jeśli pozostaje w lewej końcówce – szukamy dalej w stopniu mocy.
   6. ESR-meter: kondensatory sprzęgające i filtrujące. ESR >3 Ω przy 100 Hz dla kond. 1-10 µF oznacza wymianę.
   7. Czyszczenie i/lub wymiana potencjometrów (kontakt IPA + spray KONTAKT PR).

4. Po naprawie
   • Porównaj amplitudę 1 kHz na wyjściu obu kanałów – różnica ≤0,5 dB.
   • Zmierz THD; wartości typowe dla klasy AB <0,1 % przy 1 W.

Aktualne informacje i trendy

• Coraz częściej stosuje się scalone końcówki mocy (np. TPA3255, LM3886) z wbudowanymi detektorami zwarć; w nich przerwany pin AGND natychmiast wycisza kanał – objawy jak opisane.
• ESR-metery i kamera termowizyjna do wykrywania „gorących” ścieżek stają się standardem w serwisach audio.
• Rosnąca popularność wymiany wszystkich elektrolitów na niskoesrowe (nichicon FG, Panasonic FR) podczas renowacji vintage’ów zwiększa niezawodność.

Wspierające wyjaśnienia i detale

Przykład (amatorski) układu wejściowego:
\[ V_{outL} = \left( \frac{Rf}{R{in}} \right) (V{inL} - V{COM}) \]
Gdy \(V_{COM}\) (masa) „pływa”, efektywny sygnał maleje, a zniekształcenia rosną logarytmicznie z rezystancją upływu.

Analogią mechaniczną jest hamulec tarczowy z zapowietrzonym przewodem – wciskasz pedał (sygnał wejściowy) mocniej, ale siła na zacisku (wyjściu) jest niewielka i niestabilna.

Aspekty etyczne i prawne

• Praca przy urządzeniach sieciowych wymaga odłączenia od 230 VAC i rozładowania kondensatorów sieciowych (groźba porażenia).
• Nie wolno usuwać przewodu ochronnego PE – naruszenie norm PN-EN 62368-1 i PN-IEC 60335-1.
• W przypadku urządzeń na gwarancji ingerencja własna ją unieważnia.
• Wymiana komponentów powinna być zgodna z dyrektywą RoHS (brak Pb, Cd, Hg > 0,1 %).

Praktyczne wskazówki

1. Środki czystości: spray kontaktowy o bazie alkoholowej, bezolejowy.
2. Lutownica 60 W z grotem 1,2 mm + cyna Sn99Cu1; temperatura ~350 °C.
3. Procedura „re-flow” masy: rozgrzać i dodać minimalną ilość cyny do wszystkich punktów common-ground lewego kanału.
4. Jeżeli kondensatory filtrujące >15-letnie – wymienić parami w obu kanałach aby uniknąć asymetrii ESR.
5. Po naprawie wykonać test obciążenia 4 Ω/8 Ω przy 1 kHz do 80 % mocy, obserwować czy ogranicznik prądowy nie reaguje wcześniej w lewym torze.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Rzadziej problem leży w głośniku (wypalona cewka, oberwana taśma wychylna) – warto dla pewności zamienić kolumny L/R.
• Wzmacniacze klasy D mogą wchodzić w tryb ochronny przy niewłaściwym uziemieniu – objaw zbliżony.
• W sprzęcie lampowym uszkodzenie katody lub zimny styk w podstawce da te same symptomy – procedura serwisowa różni się.

Sugestie dalszych badań

• Dokładna analiza FFT obu kanałów (APx, REW + karta audio 192 kHz) – pozwala wychwycić subtelne różnice harmonicznych po naprawie.
• Wzorcowa kalibracja potencjometrów/balansu liniowych dolog10 poprzez pomiar rezystancji ścieżki + dopasowanie ±0,5 %.
• Warto rozważyć dodanie punktów testowych (TP) na PCB, aby przyszłe pomiary były łatwiejsze.
• Literatura: Self D. – „Audio Power Amplifier Design Handbook”, Cordell B. – „Designing Audio Power Amplifiers”.

Krótkie podsumowanie

Lewy kanał jest cichy, bo sygnał traci odniesienie do masy lub przechodzi przez uszkodzony element toru wejściowego. Napraw zimne luty, oczyść/wymień potencjometr i kondensatory, przywróć solidną masę. Po usunięciu usterki oba kanały automatycznie osiągną taką samą moc; „dorzucanie watów” do jednego kanału nie jest ani potrzebne, ani bezpieczne.