ZRK AT-9115 – niestabilność FM, gubienie stacji, dryft częstotliwości, wymiana kondensatorów NPO

Pytanie

Zrk at 9115 nie tzyma częstotkiwości fm, gubi fale

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Przyczyną „gubienia” stacji FM w ZRK AT-9115 jest niemal zawsze dryft częstotliwości lokalnego oscylatora w głowicy UKF spowodowany:
  • starzeniem kondensatorów (zwłaszcza C308 15 pF i C310 47 pF),
  • niestabilnym napięciem strojenia warikapów (linia ≈ 30 V),
  • ewentualnie zimnymi lutami w obrębie głowicy i zasilania.
• Skutecznym remedium jest wymiana ww. kondensatorów na typ NPO/C0G, kontrola stabilizacji 30 V (dioda Zener D504 + filtracja) oraz przelutowanie podejrzanych punktów.

Szczegółowa analiza problemu

1. Zjawisko
   Heterodyna w głowicy FM (tranzystor T302) generuje f_LO = f_odb. + 10,7 MHz. Każda zmiana jej obwodu rezonansowego (L304, C307, C308, C310, warikapy) powoduje przesuw częstotliwości odbioru.
   ΔC rzędu 0,1 pF daje przesunięcie stacji o kilkadziesiąt kHz, co przekracza zakres korekcji ARCz/AFC.

2. Typowe słabe punkty AT-9115
   a) Kondensatory ceramiczne klasy 2 (np. Y5V) stosowane fabrycznie tracą pojemność i mają wysoki współczynnik temperaturowy.
   b) Linia 30 V (warikapy BB105) bywa niestabilna – wyschnięte elektrolity (C515 47 µF/35 V) lub rozjechana dioda Zenera D504.
   c) Lutowania głowicy: pękają przy T302, L304, ekranie oraz przy wylocie przewodu 30 V.
   d) Po przestrojeniu z OIRT→CCIR część trymerów jest ustawiona na skrajne położenia, co dodatkowo pogarsza Q układu.

3. Procedura diagnostyczna (rekomendowana kolejność)

   1. Pomiary zasilania:
      • +15,5 V na kolektorze T3 (głowica) – tolerancja ±0,3 V.
      • +30 V (±0,1 V) na potencjometr strojenia; obserwować oscyloskopem – brak wahań >10 mV.
   2. Test temperaturowy głowicy: „zamrażacz” lub grzanie suszarką; szybki powrót stacji potwierdza winę elementu temperaturzależnego.
   3. Wymiana kondensatorów:
      ‑ C308 15 pF → NPO,
      ‑ C310 47 pF → NPO,
      (opcjonalnie C306 10 pF, C312 68 pF).
   4. Rewizja stabilizatora 30 V: nowa dioda Zener 30 V/0,5 W + świeży 47–100 µF/35 V low-ESR.
   5. Przelutowanie punktów w głowicy oraz w module zasilacza.
   6. Dopiero po powyższych krokach – delikatna rekorekcja trymerem C307 (górna skala) i rdzeniem L304 (dolna skala) przy pomocy generatora 88-108 MHz i miernika częstotliwości; nie kręcić „na słuch”.

4. Teoria w tle
   • Dryft heterodyny = dryft pojemności:
   \[ \Delta f \simeq -\frac{f}{2C_\mathrm{eq}} \, \Delta C \]
   • Kondensatory klasy NPO/C0G mają α_T ≈ 0 ppm/°C, Y5V ≈ −4700 ppm/°C!
   • Stabilna pętla ARCz pracuje poprawnie dla |Δf| ≤ ±30 kHz; w AT-9115 dryft bywa 200–300 kHz.

5. Praktyczne skutki przestrojenia
   Po wymianie cewek (zwinięcie/zagęszczenie zwojów) pojemności zapasowe są minimalne; każda degradacja C powoduje lawinowy dryft. Dlatego pierwszą czynnością w odbiornikach „po przestrojeniu” jest wymiana wszystkich C na NPO i dokładna stabilizacja 30 V.

Aktualne informacje i trendy

• W środowisku renowatorów audio-vintage standardem jest pełny recap głowic UKF na kondensatory NPO/C0G oraz low-ESR w torze strojenia.
• Dostępne są gotowe zestawy wymiany elementów do AT-9115 (np. na forach audio-DIY).
• Coraz częściej zachowuje się oryginalny zakres OIRT, montując zewnętrzne konwertery DSP (Si470x, TEF6686) – eliminuje to problem dryftu analogowej głowicy.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Analogią heterodyny jest „wahadło” – gdy jeden z ciężarków (kondensator) zmienia masę przy każdym ogrzaniu, okres wahań płynie.
• Linia 30 V to „linijka” dla warikapów; gdy zaczyna się wyginać, wszystkie punkty odniesienia przesuwają się.

Aspekty etyczne i prawne

• Urządzenie jest zasilane z sieci 230 V; prace wykonuj przy odłączonym napięciu, zachowując normy BHP.
• W niektórych krajach samodzielne modyfikacje toru radiowego (np. zmiana pasma) podlegają regulacjom – w PL jedynie emisja jest licencjonowana, odbiornik wolno naprawiać.
• Zachowanie oryginalności sprzętu ma wartość kolekcjonerską; informuj klienta o ingerencjach nieodwracalnych.

Praktyczne wskazówki

• Użyj kondensatorów NPO/C0G 5 mm raster, 50 V; dostępne w TME/Farnell.
• Do wylutowania pokrywy głowicy użyj lutownicy 60 W i plecionki miedzianej, aby nie przegrzać płytki.
• Po wymianie elementów pozostaw amplituner 30 min w pracy „na ciepło” przed ostatecznym strojeniem.
• Jeśli nie masz generatora, zsynchronizuj strojony odbiornik z nadajnikiem wzorcowym 99,0 MHz i obserwuj poziom sygnału S-meter podczas minimalnych ruchów trymera.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Jeżeli po wszystkich opisanych zabiegach dryft pozostanie, możliwe jest uszkodzenie tranzystora T302 (wzrost Icbo z temperaturą) – wymiana na BF199 lub BF245B (w przypadku wersji FET) rozwiązuje problem.
• Rzadko, ale zdarza się uszkodzenie układu PLL (CA1310) – objawia się skokowym, nie ciągłym pływaniem; diagnoza wymaga analizatora widma.

Sugestie dalszych badań

• Porównanie stabilności po zastosowaniu SMD NPO 0603 montowanych od spodu płytki (mniejsza indukcyjność).
• Adaptacja nowoczesnego syntezera Si5351 jako precyzyjnego LO (projekt open-source).
• Analiza wpływu wahań sieci 230 V na linię 30 V – projekt mini-LDO 33 V z LT3080.

Krótkie podsumowanie

W 90 % przypadków „gubienia stacji” w ZRK AT-9115 odpowiadają starzejące się kondensatory w obwodzie heterodyny oraz niestabilna linia 30 V. Wymiana C308 i C310 na NPO/C0G, przegląd stabilizatora Zenera 30 V, poprawa lutów i kontrola napięcia +15,5 V przywracają pełną stabilność odbioru FM. Dopiero po tych czynnościach warto delikatnie doregulować głowicę pomiarowo.