ZRK AT-9115 – niestabilność FM, gubienie stacji, dryft częstotliwości, wymiana kondensatorów NPO

Pytanie

Zrk at 9115 nie tzyma częstotkiwości fm, gubi fale

Odpowiedź Sztucznej Inteligencji

Bezpośrednia odpowiedź na pytanie

• Objaw „nie trzyma częstotliwości FM, gubi fale” w ZRK AT‑9115 w 9/10 przypadków wynika z niestabilności heterodyny (VCO) w głowicy UKF oraz/lub niestabilnego napięcia strojenia warikapów (ok. 30 V).
• Kluczowe punkty:
  • Wyschnięte elektrolity w linii 30 V i przy zasilaniu głowicy.
  • Starzejące się kondensatory małej pojemności w obwodzie VCO (wymienić na NPO/C0G).
  • Zimne luty w głowicy i okolicy ekranów/cewek/trymerów.
  • Niestabilny stabilizator zasilający głowicę (ok. +15…15,5 V).
  • Rozregulowany/zużyty trymer heterodyny lub zabrudzony potencjometr strojenia (jeśli egzemplarz ma strojenie potencjometrem).

Szczegółowa analiza problemu

• Zasada: Głowica UKF w AT‑9115 jest przestrajana warikapami; częstotliwość heterodyny (VCO) zależy wprost od napięcia strojenia Vt (~25–33 V). Każde tętnienie/hałas Vt lub zmiana pojemności elementów rezonansowych powoduje dryft częstotliwości i wrażenie „uciekania” stacji. ARCz/AFC koryguje tylko niewielkie odstrojenia (rzędu dziesiątek kHz), więc przy większym dryfcie „nie nadąża”.
• Najczęstsze słabe punkty:
  1. Linia 30 V dla warikapów:
     • Kondensator filtrujący (typowo 22–100 µF/35 V) traci pojemność, rośnie ESR → Vt pływa z siecią i zakłóceniami z wnętrza amplitunera.
     • Dioda Zenera stabilizująca 30 V starzeje się/hałasuje. Efekt: powolny dryft po nagrzaniu (minuty) i/lub pompowanie częstotliwości w rytmie zakłóceń z zasilacza.
  2. Obwód VCO/heterodyny:
     • Kondensatory 10–68 pF klasy dielektrycznej „2” (np. Y5V, Z5U) zmieniają pojemność z temperaturą i czasem. Wymiana na NPO/C0G znacząco stabilizuje VCO.
     • Trymer w równoległym obwodzie LC bywa utleniony; mikrodrgania/temperatura powodują skoki pojemności.
     • Zimne luty przy cewkach (L…), tranzystorze oscylatora i ekranie głowicy — typowa przyczyna skokowej utraty synchronizmu po puknięciu obudowy.
  3. Zasilanie głowicy:
     • Niestabilne +15…15,5 V (regulator + elektrolity) moduluje Vt poprzez przenikanie zakłóceń i grzanie struktur.
  4. Mechanika/sterowanie:
     • Jeśli strojenie odbywa się potencjometrem wieloobrotowym – utlenione ścieżki powodują chwilowe przerwy i podbicia szumu na Vt.
• Rzadziej:
  • Uszkodzona dioda warikapowa (upływ, mikroprzebicie).
  • Uszkodzenie detektora FM/ARCz (dyskryminator rozstrojony – ARCz „ciągnie” w złą stronę).
  • W egzemplarzach przerabianych z OIRT→CCIR – elementy pracują na skraju zakresu; wymagane doprowadzenie wartości pojemności/indukcyjności do nominalnych dla 88–108 MHz.

Aktualne informacje i trendy

• W praktyce serwisowej najskuteczniejszym, trwałym remedium jest:
  • pełny „recap” elektrolitów w torze głowicy i w linii 30 V,
  • wymiana małych pojemności w VCO na NPO/C0G,
  • przelutowanie głowicy „na świeżo” z topnikiem o niskiej aktywności,
  • dopiero potem delikatna korekta trymera/cewek.
• Stosowanie kondensatorów 105°C o niskim ESR i dielektryków C0G/NPO stało się de facto standardem przy renowacji tunerów z lat 80.

Wspierające wyjaśnienia i detale

• Dlaczego C0G/NPO? Ich współczynnik temperaturowy ~0±30 ppm/°C i znikoma absorpcja dielektryczna ograniczają dryft do pojedynczych kHz w całym zakresie temperatur pracy.
• Budżet błędów:
  • Zmiana pojemności o 0,1 pF w obwodzie LC heterodyny może przesunąć częstotliwość odbioru o kilkadziesiąt kHz — powyżej zdolności korekcyjnych ARCz.
• Test termiczny: delikatne chłodzenie sprężonym powietrzem/ogrzewanie strumieniem ciepła punktowo na głowicę ujawnia elementy wrażliwe (częstotliwość „odpływa” podczas grzania/zimna).

Aspekty etyczne i prawne

• Prace przy urządzeniu sieciowym wykonuj odłączony od 230 V; po wyłączeniu odczekaj, aż kondensatory zasilacza się rozładują.
• Strojenie głowicy wymaga izolowanych narzędzi (stroiki z tworzywa/ceramiki), aby nie wprowadzać dodatkowej pojemności i nie uszkodzić rdzeni.

Praktyczne wskazówki

• Kolejność działań (proponowana procedura 60–90 min):

  1. Pomiary wstępne:
     • Vt (linia 30 V): oczekiwane 28–32 V; ripple <10 mVpp przy zatrzymanej gałce strojenia. Jeśli tętnienia >20–30 mVpp – elektrolit/Zenera do wymiany.
     • Zasilanie głowicy: +15…15,5 V (wahania <5 mV). Sprawdź tętnienia oscyloskopem.
  2. Wymień:
     • Wszystkie elektrolity w głowicy i bezpośrednio z nią związane (szczególnie filtr Vt i filtr zasilania +15 V).
     • Małe kondensatory w obwodzie VCO (typowo 10–68 pF) na C0G/NPO o tej samej pojemności.
  3. Przelutuj:
     • Nogi cewek/trymerów, tranzystor oscylatora, ekrany, piny złącza głowicy, przewód 30 V.
  4. Sprawdź/wyczyść:
     • Potencjometr strojenia (jeśli występuje) – kontakt IPA + dedykowany środek do potencjometrów; nie używać agresywnych „kontaktów” w głowicy.
  5. Testy:
     • Włącz, rozgrzej 15–20 min; obserwuj dryft. Włącz/wyłącz ARCz i porównaj zachowanie (przy sprawnym VCO różnica subtelna, przy niestabilnym – ARCz „walczy”).
  6. Dopiero na końcu delikatna korekta trymera/cewek: minimalne ruchy, plastikowym stroikiem, na stacji w środku pasma (np. ~98 MHz). Bez miernika częstotliwości ogranicz się do korekcji minimalnej.

• Szybka diagnostyka bez przyrządów:

  • Zdejmij pokrywę, naciśnij lekko ekran głowicy: jeśli stacja „skacze” – zimne luty/trymer.
  • Podgrzej tylko głowicę: jeśli po minucie „odpływa” – kondensatory w VCO/linia Vt.

Ewentualne zastrzeżenia lub uwagi dodatkowe

• Różnice wersji: oznaczenia elementów (np. C308/C310, D504, T302, L304) mogą się różnić między rewizjami płyty. Zawsze weryfikuj w dokumentacji serwisowej do Twojej wersji.
• Bez generatora i częstościomierza łatwo „przestrzelić” zestrojenie. Jeśli po wymianach nadal pływa – nie kręć dalej, wróć do stabilności Vt i lutów.

Sugestie dalszych badań

• Jeśli masz oscyloskop: nagraj przebieg Vt w funkcji czasu/temperatury; koreluj z odstrojeniem audio (mlaskanie/zmiana poziomu ARCz).
• Sprawdź szum i stabilność diody Zenera w 30 V (podmień testowo).
• Jeśli egzemplarz po przestrojeniu OIRT→CCIR – porównaj rzeczywiste pojemności/indukcyjności z zalecanymi dla 88–108 MHz.

Krótkie podsumowanie

• Zacznij od zasilania: ustabilizuj 30 V (kondensator filtrujący + Zenera) i +15 V, wymień elektrolity.
• Wymień małe pojemności w VCO na C0G/NPO, przelutuj głowicę, sprawdź trymer.
• Na końcu wykonaj lekkie strojenie. W większości przypadków to całkowicie eliminuje „gubienie fal”.

Jeśli możesz, podaj:

• jakie napięcie mierzysz na linii 30 V (spoczynkowo i po 10–15 minutach pracy),
• czy objaw zależy od temperatury (po rozgrzaniu),
• czy zmiana położenia/lekki nacisk na ekran głowicy wpływa na odbiór.
  Na tej podstawie wskażę dokładne punkty i wartości elementów do wymiany w Twojej wersji płyty.