...a jestem w stanie osiągnąć SKUTECZNE 800 obrotów/min z wiatraka pionowego o średnicy 24cali (60cm) i wysokości 150cm? Mówiąc skuteczne mam na myśli takie, które rozpędzi alternator i utrzyma obroty/ładowanie na odpowiednim poziomie. Na większy wiatrak nie mam miejsca, poza tym większy wiatrak to większe koszty budowy. Budując wiatrak oparty na 2...
Witam specjalistów. Czy ktoś z Was mógłby uczynić potrzebną mi baterię ? Posiadam przetwornicę podłączaną do dynama w piaście. Wydaje ona prąd o właściwościach 5v i 0,5-1,5A. Akumulator z funkcją, która, zdaje się, nazywana jest passthrough, czyli układ, który sprawdza się w równoczesnym ładowaniu i wydawaniu energii. Możliwość podłączenia trzech odbiorników...
Polecam Koledze przestudiowanie budowy dynama Shimano montowanego w piaście, niech Kolega zwróci uwagę na ilość i wielkość elektromagnesów, to daje sporo do myślenia. Nie ma co liczyć na wielkie prądy z amatorskich konstrukcji montowanych na obwodzie koła.
Klasyczne dynamo drażniło mnie "od zawsze" swoim działaniem. W międzyczasie widziałem wersję do zabudowy w piaście, jednak szczotkowe odbieranie energii wydało mi się krokiem wstecz. Postanowiłem coś z tym zrobić. Jak się okazuje - nie tylko ja ;). Od kilkunestu miesięcy używam z powodzeniem samodzielnie wykonanego alternatora tego typu. Wątek niniejszy...
Napisz do czego chcesz to stosować, bo może najprościej będzie po prostu wziąć dynamo rowerowe... Chcialbym zbudowac miniaturowa turbine wiatrowa - taka by zaswiecic diode... Co do dynama rowerowego. Duzo watkow jest na tym forum mowiacych o dynamie rowerowym jako pradnicy i z tego co wyczytalem dynamo jest zbyt malo wydajne (aczkolwiek dla mnie by...
Kolejny projekt (prototyp) miałem z dynamem, taki że łożyska toczne zastosowałem zamiast ślizgowych. W latach mojej młodości miałem takie jeszcze przedwojenne dynamo na łożyskach kulkowych, a w lampie w rowerze była żarówka rowerowa z banką okrągłą (były też z bańką podłużną do radioodbiorników) na 6V. Dynamo to różniło się od tych powojennych i współczesnych...
Zdecydowałem, że jednak nie ma sensu babrać się w różną kosmiczną technologie z NASA, a całość powinna być prosta jak budowa cepa. Na razie doszedłem do tego: Napięcie z prądnicy idzie na mostek Graetza, potem na kondensator, przez stabilizator/ogranicznik napięcia na akumulator. Kondensatory C1 C2 (68uF) w symulacjach w SPICE zwiększyły średni prąd...
Do zaświecenia LEDa mocy nie musisz stosować żadnego rezystora. No dobra, czyli jednak będę chyba musiał skombinować miernik i zmierzyć, ile mi to dynamo daje rzeczywiście energii. Wtedy dopiero policzę, ile diod dać, albo jaki opornik wstawić. Co do oporników w obwodzie z LEDami i baterią równolegle, proszę nakierujcie mnie jakich wzorów/praw szukać?...
Witam wszystkich. Planuję budowę prostej ładowarki USB do dynama rowerowego o parametrach 6V, 500mA, 3W. Chciał bym aby układ był wyposażony w 4 akumulatorki AA. Zasada jest prosta podczas jazdy chciał bym aby dynamo zasilało podpięte pod USB urządzenia zewnętrzne, zasilało oświetlenie lub obie te czynności na raz, lecz gdy był by np. jakiś postój to...
Zmierzyłem się z budową histerezy, a raczej pojemnościowego sprzężenia w jedną stronę. Z resztą, jakbym to nie nazwał to i tak rozwiązanie to ma dwie wady, o czym później. Najpierw postaram się opisać działanie tzw. histerezy. Gdy tranzystor polowy T3 nie przewodzi prądu, wtedy w obwodzie tzw. histerezy T2, D4, C3, kondensator C3 jest naładowany, a...
Z akumulatorem to już większa jazda, bo musisz budować układ, który będzie ładował akumulator, ale go nie przeładuje, Większa jazda to nie jest, układ musi byc na tyle prosty by nie zabić idei przez wprowadzenie zbyt dużego spadku napięcia. Cztery standardowe akumulatorki (rozmiar paluszkowy) połaczone w szereg, podłączone do dynama poprzez mostek...
Koleś z jak z niczego zrobić coś budował coś takiego. Prosty stabilizatora napięcia 5V, lub regulowany tak jak on to użył. I Zasilanie USB gotowe.
Ja bardzo wyraźnie czuję, kiedy włączę światło w rowerze (dynamo w piaście) - tył LED, przód żarówka. Dynamo przy kole to już totalna porażka. Co do paneli słonecznych, to sprawdźcie przed montażem czy warto sie w to bawić. nie wypadły korzystnie. Tu potrzebne z 50 W przez godzinkę . No właśnie dlaczego nie budują kilku watowe dynama. Bo większe nie...
Panowie najpierw poczytać potem budować . Inaczej nic z tego nie będzie , wiem że się nie chce . Lepiej napisz co masz zamiar tym cudem techniki zasilać . Może coś podpowiem .
1 - Kąt powinieneś ocenić sam, jedni wolą światło skupione w punkt, inni żeby oświetlało szerszą przestrzeń, ja myślę że 30 stopni by było ok. zwłaszcza że im szerszy kąt to tym mniej światła na jednostkę powierzchni. 2 - Dioda w przeciwieństwie do żarówki nie świeci jeżeli podasz napięcie niższe niż wynikające z budowy wewnętrznej, w przypadku tej...
15 dolarów (20 zł) To po ile teraz jest dolar? -wentylator (komputerowy); -cewka toroidalna; -tranzystor 2N2222 lub 2N3904 lub BC547; -gotowa przetwornica typu “step-up” o napięciu wyjściowym 5V; -dioda półprzewodnikowa (5 sztuk); -mała płytka uniwersalna; -akumulator telefonu (dowolny) lub akumulator typu 18650; -przełącznik; -element...
Witam, Naszło mnie ostatnio na budowę w/w ładowarki w internecie natknąłem się na kilka schematów ale zbudowane one są w oparciu o stabilizatory napięcia co wiąże się z sporymi stratami. Wyczytałem, że lepiej zrobić taką ładowarkę w oparciu o przetwornicę prądu stałego. Moje dynamo jest opisane 6V 2,4W Wstępnie pomierzyłem, że przy normalnej jeździe...
Temat trochę stary, ale mam pytania dotyczące budowy tej lampy bo chcę zbudować sobie podobny układ (a te lampki Axa echo/pico są dość popularne). Element wk1329 - co to jest? Czy to jakiś ogranicznik / jakie parametry? Dioda LED jest raczej 1W?
Napięcie dynama zmienia się w szerokich granicach, to jak zachowa się "żarówka LED" w takich warunkach zależy od jej budowy, czy ma w środku przetwornicę i stabilizuje prąd, czy może tylko rezystor i zmiany natężenia oświetlenia będą duże wraz z ryzykiem uszkodzenia przy szybkiej jeździe, tego nikt ci nie powie. Idziesz do sklepu po "żarówkę", ale dostajesz...
Pomysł przedstawiony przez ozzi90, miałby lepsze zastosowanie przy dłuższym braku napięcia w sieci, oczywiście zachowując zalety treningu. Dlatego ja zrobiłem wykorzystując rower treningowy, ładowarkę do smartfonów, tabletów. Jak naładować te urządzenia przy dłuższym zaniku napięcia i wykorzystaniu powerbanku ? Ja zastosowałem zwykłe dynamo 6V 3W oraz...
kolego morys126 , za kilkanaście złotych są gotowe i rowerem też da się jechać. 4 baterie co kilka miesięcy i żadna Policja nic się nie czepia. W terenach wiejskich to będę w siódmym niebie jak każdy rowerzysta będzie miał te chińskie lampki, raczej do budowania takich układów i przezwajania dynama to ich nie nakłonisz. Tam rowerzyści jeżdżą po ciemku...
Witam wszystkich Jestem początkujący i oprócz podstawowej wiedzy z fizyki niewiele się znam więc proszę o wyrozumiałość Chciałbym skonstruować coś w rodzaju ładowarki rowerowej: mam tak: Dynamo w piaście poła roweru firmy Nowatec 6V 3W oświetlenie przód/tył na diody/żarówki (diody dopiero zamierzam kupić) akumulatory paluszkowe 2* 1,2V/2400mA (na ładowarce...
Rowerowe przednie automatyczne światło postojowe LED. Jest to moja propozycja do dalszych inspiracji. Projekt zmontowałem w "pająku". W praktyce działa poprawnie. Układ zbudowany jest na bazie popularnego generatora w wersji CMOS. Zależało mi na wykorzystaniu tego "nieśmiertelnego" timera ICM7555, a budowa układu była też wspaniałą przygodą. Rezystor...
Przede wszystkim dynamo wybitnie nie nadaje się do czegokolwiek. Sprawność dynamek "butelkowych" nie przekracza 30%, w związku z czym obciążenie jest niewspółmierne do efektu. Dynamo w piaście to zupełnie co innego - one mają sprawność dochodzącą do 80%. Reasumując - lepiej chyba kupić ładowarkę na baterie słoneczne i umieścić ją na rowerze niż bawić...
Świetny projekt. Właśnie przymierzam się do budowy podobnej instalacji oświetleniowej, z tym że opartej o dynamo w piaście i wspomaganej akumulatorem na postoju. Mam kilka pytań: Jak zrealizowałeś sterowanie światłem stop - czujnik hamulca? Masz gotowe klamki z krańcówkami czy coś innego zamontowałeś? Co to za czarna okrągła puszka, zamocowana na przednim...
Przeczytałeś jaką moc ma Twoje dynamo? Jeżeli jest to 3W, to należy go obciążyć żarówką 6V/ok. 3W (mogą to być dwie żarówki połączone równolegle, jak w starych instalacjach rowerowych, czyli 6V/2,4W plus 6V 0,1W; możesz też użyć rezystora o wyliczonym oporze i mocy) i wtedy zmierzyć napięcie. Nie przeczytałem bo nie mam jak. Cewka wygląda jak na zdjęciu...
Sam stoję przed podobnym wyborem. Światło pojedynczej wąskiej wiązki nie oświetla przestrzeni po bokach bezpośrednio przed rowerem. Z kolei wiązka szeroka marnuje światło na boki w odddali. Nie byłoby to nawet takie złe (oświetla się wtedy pięknie wszelkie znaki drogowe, pieszych..), ale wiem z praktyki, że straszliwie się czymś takim razi ludzi po...
W zasadzie ten projekt to najprostsza i najskuteczniejsza metoda budowy rowerowej ładowarki. Jeśli kupisz porządną ładowarkę samochodową (chinole za 9zł odradzam) i poskładasz ją z pozostałymi elementami w poprawny sposób (zgodnie ze schematem) to nic nie powinno się spalić/uszkodzić.
Ja bym użył dynamo rowerowe, albo nowoczesna prądnicę w piaście rowerowej. Ma to duży moment zaczepowy więc trzeba turbinę z dużym momentem rozruchowym, więc typu farmerskiego. Łopaty umieścić na szprychach dynamo, może z większą gumowa rolką na oponie lub w piaście. do frano212 kolego pochwal sie jak wykonałes turbine pawlaka moze jakies zdiejcia...
do grzania wody to może być nawet dynamo rowerowe,chodzi o to ile tej wody ma być podgrzane,czy objętość szklanki czy beczki. czym więcej energii dostarczysz tym szybciej podgrzejesz,a grzałce jest obojętne z czego będzie zasilana,byle znacznie i długotrwale nie przekroczyć wartości znamionowych. powtarzam się. racja,kolektory najbardziej się do tego...
Zrób dynamo rowerowe.
Jak strumień nie musi być zmienny to wtedy długość przewodu musi się zmieniać , a najlepiej zmieniać jedno i drugie. W tym dynamie Kolegi saskia długość przewodu prostopadłego do strumienia magnetycznego jest równa ZERO. Liczy się tylko długość przewodu prostopadłego do wektora indukcji magnetycznej. Przebywanie (długiego) przewodu w stałym (silnym)...
Można lepiej - nikt nie zabrania. Ramki w stojanie, ich szerokość mierzona w gwiazdę to są dwie ramki sąsiadujących cewek. Długość rami jest większa niż strumień neodyma jaki obejmuje odcinek aktywny na rysunku. Turbina w tych wymiarach (średnica) nadaje się do napędu dynama rowerowego. Pionowa tak cienka - to mniej niż zabawka. Magnesy z odzysku -...
Napęd szczoteczki sonicznej to z grubsza dwa solidne elektromagnesy przełączane naprzemiennie przez układ sterujący ustawione obok siebie i ruchoma namagnesowana kotwica z wyprowadzona ośką , która napędza główkę szczoteczki. Budową przypomina dynamo rowerowe tylko "odwrócone" , w którym uzwojenia są zasilane prądem wysokiej częstotliwoći a wirnik wykonany...
Pozwólcie że "odgrzeje kotleta". Przejrzałem temat o budowie elektrowni wiatrowej ale nie natknąłem się na interesującą mnie kwestie. Mianowicie: przymierzam się do budowy trenażera rowerowego. Jako obciążenie chciałbym wykorzystać prądnice albo alternator. Pomysł z silnikiem od wentylatora chłodnicy wydaję się ciekawy. Ale: 1. Jak poznać czy silnik...
Cześć. Wiem że jest kilka podobnych tematów na forum ale żaden nie opisuje rozwiązania problemu. Otóż: przymierzam się do budowy trenażera rowerowego. Jako obciążenie chciałbym wykorzystać prądnice albo alternator. Pomysł z silnikiem od wentylatora chłodnicy wydaję się ciekawy. Ale: 1. Jak poznać czy silnik jest wysoko czy wolnoobrotowy? Ja potrzebuje...
Witam! Przyznam się że nie spotkałem prądnicy asynchronicznej w agregacie i nie przychodzi mi nic do głowy jak ona by miała tam działać. Zacznę od prądnic synchronicznych. Stosowane są wszędzie od dużych elektrowni, średnich i małych elektrowni, agregatów, alternatorów w autach na dynamie rowerowym kończąc. Trójfazowe mają trójfazowe uzwojenie najczęściej...
Ale po co budować prądnice ręczną. Cokolwiek byś w warunkach domowych zbudował będzie miało marną sprawność, pewnie mniejsza niż gotowa prądniczka rowerowa tzw dynamo. Napisz jaka moc Cię interesuje i jakie napięcie. Prądnica ze starego malucha daje od kilku do kilkunasty Volt i niezłą moc. W domu nie jesteś w stanie zrobić czegoś co jej dorówna. Budowa...
Witam!!! Do takiej prądnicy potrzebowałabyś magnes stały osadzony na wirniku (to by była ruchoma część), a oprócz tego musiałabyś nawinąć cewki drutem emaliowanym o odpowiedniej grubości i o ilości zwojów, zależnej od tego, jakie chcesz uzyskać napięcie.... Tylko nie bardzo jest sens taką prądnicę budować, bo musi ona być dość starannie wykonana, a...
Witam wszystkich! Chciałbym przedstawić wam mój projekt i jednocześnie prosić was o pomoc przy jego skonczeniu i ewentualnym ulepszeniu. Może ktoś już kiedyś budował takie lub podobne urządzenie. Jeśli tak to wszelkie rady i pomysły mile widziane. :) Jak widać na dołączonym schemacie są dwa źródła napięcia jedno źródło to dynamo rowerowe połączone...
Sensowny wzmacniacz w klasie A wcale nie jest jakiś szczególnie prosty. Tu robocza wersja poprawionego wzmacniacza gramofonu "Tranzyston". Przyjąłem, że tak jak w oryginale będzie dławikowy w klasie A. Znany Ci "Mini-Max" :wink: mojej konstrukcji na samych Teges-teges pierwotnie miał pracować w układzie przeciwsobnym klasy A (wyszedłem z założenia...
:arrow: RoMan Po kolei: Trudno mi stwierdzić, jaka konfiguracja będzie dla mnie najlepsza. Jak już wcześniej pisałem, mam mgliste pojęcie o przetwornicach. Dwa tryby ładowania to dosyć praktyczne rozwiązanie, choć zazwyczaj korzystałbym z trybu wolnego. Co do MOSFETa to wszystko już dla mnie jasne. Temat dynama na razie zamykam, bo nie chcę komplikować...
Chciałbym podjąć się próby budowy generatora napięcia 6V - 3W przy pomocy silniczków wytwarzających napięcie tak jak wytwarza to np. dynamo w rowerze. Tyle, że kompletnie brak mi wiedzy nawet podstawowej. Użyj po prostu dynama rowerowego, sprawdzą się też krokowe silniki i silniki komutatorowe z magnesami stałymi. Postanowiłem zbudować sobie takie...
hmm no to tak ja wczesniej z elektronika niemiałem zadnej stycznosc ten 1 schemat wygladał wiele prosciej jak dlamnie;)wiem ze masz zemna mały prblem xD Witaj :D ściągnąłeś mnie spowrotem na ziemię a ja chcę już umierać ;),nigdy młodzi chcący się uczyć ludzie,nie byli mi ciężarem,powiedzmy że ja inwestuję w Ciebie,a Ty oddasz komuś procent i wkład...
Witam. Mam pytanie: Jak zrobić taką prądnicę jak zrobił zohen? Np. tak: - oczywiscie w wersji miniaturowej. Magnesy neodymowe (24 sztuki) N38 12/2 mm - taniocha. Podstawowe zalety "amerykanki" to: - prosta budowa, - brak tzw. zaskoków (jak w dynamie rowerowym), - duża trwałość, - stosunkowo duży prąd już przy niskich obrotach. Jak się "zaweźmiesz"...
Kilka miesięcy temu na gwałt potrzebowałem kolejnego regulowanego źródła napięcia. Zamiast robić na szybko prowizorkę postanowiłem zbudować sobie ładnie obudowany mały zasilacz warsztatowy. Mały, dlatego , że mam mało miejsca. Z racji lenistwa nie chciało mi się robić płytki drukowanej. Poszukałem więc kitów do samodzielnego montażu. Nie chciałem nic...
Noooo...... przy takim wiatraczku to chyba tylko dynamo rowerowe pozostaje. Ewentualnie mała prądnica "amerykanka" . Szkoda czasu i piniędzy, pierwsza sprawa ty coś tam pisaleś o żarówce halogenowej 12V 20W, chyba se robisz żarty jak chcesz napędzić coś takiego dziadoskim prądem i niskim napięciem, ale nic nie stracone idź na złom kup alternator samochodowy...
Ta turbina odda parę watów mocy, tyle co dynamo rowerowe, więc mały silniczek będzie w sam raz. Przy takich mikrych konstrukcjach lepiej jest jednak budować maszyny o wyższej sprawności (śmigłowe). Przekładnie zrób pasową bo jest prostsza w wykonaniu i modyfikacji. Użyj cienkiego płaskiego paska i napinacza, tak abyś mógł eksperymentować z przełożeniami....
Budowanie prądnicy z magnesów i cewki ma małe szanse powodzenia - producenci dynam rowerowych mają do tego inżynierów i duże doświadczenie. A jaki akumulator, to zależy od tego, ile energii potrzeba.
Zapewne i Edison, i Tesla mieli jakieś własne wynalazki - Edison nie zaczynał od biura konstrukcyjnego, tylko najpierw pracował sam. Wikipedia (wersja PL) jako najważniejsze wynalazki Tesli wymienia: (1) silnik elektryczny, (2) prądnicę prądu przemiennego, (3) autotransformator, (4) dynamo rowerowe, (5) radio, (6) elektrownię wodną, (7) baterię słoneczną,...
Witam wszystkich! Sam jestem w trakcie budowy prądnicy na magnesach stałych tylko mam kłopot z uzwojeniem stojana, na wirniku będzie 12 magnesów północ-południe, północ-południe i.t.d. o uzwojeniu stojana myślalęm żeby wykonać tak jak w dynamie rowerowym jednym ciurkiem;-) co myślicie o tym rozwiązaniu, dodam że wogóle nieznam się na elektronice.
Dawne to były czasy ale coś jeszcze w pamięci z tego pozostało. Zajmowałem się wtedy konstrukcją rakiet i do nich potrzebowałem też zapalników. Robiłem je z ,,, żaróweczek obcinając delikatnie bańkę szklanną a druciki pozostawały nieuszkodzone. Wkładało się taki zapalnik w tulejkę z prochem dymnym (saletra-45%, sproszkowany węgiel drzewny - 50% i 5%...
Witam, iteresuje się tematem elektrowni wiatrowych od jakiegoś czasu. Znajduję opisy budowy "małych - przydomowych" elektrowni wiatrowych, niestety nie posiadam miejsca żeby zrobić duży wiatrak. Pomyślałem sobie że fajniebyłoby zrobić tak wiatrak ok 50 cm wielkości i umiescić go na balkonie gdzie wiatry mam naprawde silne. Czy jest to możliwe? Wymyśliłem...
Masa jest pewną umową. Ale po porządku: Elektrony płyną od minusa (–) do plusa (+); powinieneś wiedzieć, że mają znak ujemny i poruszają się (jeśli mogą) w kierunku dodatnio naładowanych obiektów, a plus baterii jest dzięki odpowiednio dobranym reakcjom chemicznym trwale naładowany dodatnio. Masę wymyślono żeby taniej zamykać obwód prądu, zarówno...
Budowa silniczka przypomina silnik synchroniczny z biegunami kłowymi. Tak samo zbudowane jest dynamo rowerowe. Do zasilania jakiś prosty zasilacz z regulacją napięcia. Czy podczas kręcenia wirnikiem wyczuwa się minimalny pulsujący opór ?
Jak ten transformator się nie nadaje to pozostaje przewinięcie dynama na większy prąd i natężenie. Witam. Prąd i natężenie to jedno i to samo. Miałeś na myśli chyba prąd i napięcie. Jeśli tak, to tak się nie da. Prądnica ma jakąś określoną moc. Zwykle prądnice rowerowe mają 6V 3W. Przy mocy 3W i napięciu 6V natężenie prądu możesz uzyskać 0,5A. Oczywiście...
No w tym wypadku uwierz mi że tak jest. :) A pozwolenie na budowlę nie obejmuje instalacji elektrycznej w niej. A to osobliwość najciekawsza sugerująca że w tym garażu nie powinna być wykonana jakakolwiek instalacja elektryczna. No, chyba że zasilana z dynama rowerowego :D Mam dokładnie takie same zdanie na ten temat. Skoro pozwolenie na budowę nie...
Mógłby mi ktoś narysować jak powinna wyglądać prądnica? Nie ma ścisłych wymagań na "wygląd prądnicy", dlatego powstało bardzo wiele różnych konstrukcji, przez ponad sto lat historii maszyn elektrycznych. Wszystko zależy od wymagań konstrukcyjnych, które powodują że inaczej zbudowane są prądnice prądu stałego, inaczej zmiennego, inaczej dynamo rowerowe,...
Pewnie późno, ale z mojego doświadczenia wiem że te prądnice bardzo rzadko się psują, budowę tej prądnicy można porównać do dynama rowerowego, zwykle pada regulator, ten regulator ma w sobie mostek prostowniczy, o oryginał się nie pytaj na pewno min 3 stówki, powinien podejść regulator od chińskiego quada 250 tylko nie wiem jak wtedy z kontrolką ładowania,...
jandrzej36 - Rzecz w tym, że generowany prąd zmniejsza przyciąganie wtedy, gdy się zbliżają, a zmniejsza wtedy, gdy się oddalają - to jest elementarna wiedza, którą wypada znać ze szkoły, żeby nie pisać tu (ani gdzie indziej) takich głupot. brandys Jak dla mnie to teoria i praktyka budowy generatorów prądu zostały celowo zafiksowane ostatecznie około...
Witam , już wiem co nie działa w moim ko d8m - podpięliśmy układ pod aku samochodowy i odpalił bez problemu - układ jest sprawny i dobrze podpięty ale dlaczego nie działa bez baterii ? otóż nie działa cewka niskiego napięcia - generuje jedynie 3 v napięcia - pewnie jest to zbyt mało aby cewka wn zadziałała - podpinając pod baterię 12v iskra jest . I...
Dzięki wszystkim zmywarka naprawiona, a teraz po kolei. Rozebranie zmywarki. W tym modelu nie da się dostać do podłogi bez rozebrania reszty. W zasadzie tylko drzwi nie trzeba rozbierać. 1. Pozbycie się wody z płaszcza: Włączamy dowolny program mycia, czekamy aż woda spłynie z płaszcza i rozpocznie się właściwe mycie. Wtedy resetujemy zmywarkę (pierwszy...