Witam. Czy ktoś z was kiedyś próbował wysterować silnik krokowy bipolarny za pomocą uln2003 w bascomie? \ Gdybyś choc trochę zapoznał sie z budową i działaniem silników krokowych to z pewnością nie zadałbyś takiego pytania.... Czy jest to jakkolwiek możliwe? Raczej nie... Do wysterowania jednego bipolarnego steppera potrzebujesz dwa (2) mostki 'H'...
A więc i ja może coś dorzuce:) 1) Jeśli silnik ma wykonywać określony obrót to zaopatrz się w silnik krokowy (odpowiedni mocny). Wysterujesz go z uP przez np. ULN xxxx gdyż owy silniczek pobierał by zbyt dużo prądu z pinów procesora. 2) A jeśli chcesz sterować szybkością wentylatora to zastosuj modulację PWM (jeśli to wentylatorek "komputerowy" to pin...
Poszukaj o bipolarnych silnikach krokowych, gdy poznasz zasadę dzialania to zrozumiesz jak nim sterować.
Proszę o pomoc, czy mógłby ktoś mi pomóc w bascom?
witam ogolnie nie znam sie w ogole na prog w bascomie ale chcialem zaczac z tego wzg ze chce napisac oprogramowanie do silnika krokowego , tzn rzecz typu ze jak na jakims wej 1 to wyslij na wyjscie jakis tam ciag impulsow sterujacych silnikiem krokowym, no i chcialem sie dowiedziec zanim zaczne zglebiac wiedze czy cos takiego jest w ogole do zrealizowania...
Może zrób tak: If Pind.2 = 0 Then 'i jest wciśnięty przycisk PIND.2 Incr Opoznienie_odczytu 'no bo przycisk ma drgania dłużej niż 237us- niech zwiększy 'to sprawdzanie powtórne do 17ms If Opoznienie_odczytu >= 70 Then 'dajmy mu na wygaszenie drgań 17ms If Temp0 = 0 Then ' i jest zezwolenie na zmianę stanu Gosub Ustawianie Temp0 = 1 ' zablokuj zezwolenie...
w dowolny dla rodziny AVR , Basic , C , Asembler , dla każdego z nich istnieją darmowe wersje programów np Bascom AVR , ARV Studio
Witam szukam schematu dość nie typowego układu dlatego nie znalazłem niczego w wyszukiwarce mianowicie chodzi mi o sterowanie silnika krokowego innym silnikiem krokowym za pomocą jakiegoś prostego układu ANALOGOWEGO. Moje silniczki to silniki z CD-ROM"u czyli 3 kable do do cewek i wspólna masa. http://obrazki.elektroda.net/20_12630456... Z...
Witajcie, buduję sterownik który bedzie miał funkcję otwierania i zamykania rolety okiennej, niestety ugrzęzłem w programie bo nie potrafię wymyślić kawałka kodu który sterowałby odpowiednio silnikiem. W programie mam takie zmienne: R_gora - bit R_dol - bit R_stop - bit Jeśli któraś z nich osiągnie wartość 1 to sterownik powinien zareagować. Roleta...
Jakiego układu użyć do sterowania dwufazowym silnikiem krokowym takim jakie są montowane w stacjach 1.44???? wiem że mozna by wylutowac ze stacji taki uklad ale niemoge znaleźć do nich kart kayalogowych. [email]pywoo(at)wp.pl[/email]
Witam, chcę sterować ramieniem o kąt 180*. Ważne jest żeby dało się nim sterować za pomocą napięcia 0-10V (np: 0V- 0*, 5V-90*, 10V-180*). Druga ważna rzecz aby ramię przy 5V zawsze było w pionie. Myślałem nad serwem, znalazłem coś takiego https://oferta.forum-cnc.pl/?148,silnik-... Co jeszcze będę potrzebował...
Poszukuje schmatu sterowania silnikiem krokowym ale nie z komputera szukalem w internecie ale nic nie znalazlem :cry:
Silnik [url=http://www.silniki.pl/download/85by... [url=https://abc-rc.pl/sterownik-cnc-tb6... na TB6600, z możliwością nastawienia mikroprzełącznikiem prądu i ilości kroków na obrót. Po pierwsze, nie przy każdym ustawieniu działa - przy nastawieniu zbyt małego, albo zbyt dużego prądu działa tylko z niektórymi nastawieniami...
Witam, Jestem laikiem ale wierze że z Waszą pomocą uda mi się zrobić pierwszy projekt. Oto co chcę uzyskać. Chcę sterować silniczkiem krokowym na takiej zasadzie: przycisk LEWO: - włączam na moment silnik rusza w lewo o 1 stopień (1/360) - przytrzymuje silnik obraca się z określoną prędkością (np. 12 stopni na 1s) analogicznie przycisk PRAWO UDOSKONALONA...
Witam Serdecznie, Na wstępie wyjaśnię że nie mam dużego pojęcia o elektronice, a potrzebuję rozbudować pewną maszynę o silnik krokowy. Będę wdzięczny za wszelką pomoc doświadczonych osób. Posiadam dość prostą i nie dużych rozmiarów prasę na siłowniku. Chce rozbudować tą praskę właśnie o silnik krokowy. Potrzebuję następujących funkcji jakie ma wykonywać...
witam zamierzam kupić taki oto sterownik http://eltronix.pl/products/360 i mam kilka pytań co do niego: 1. Jak sie steruje silnikiem, poprzez te włączniczki co widać na zdjęciu czy musi być podpięty kabel do tego gniazda co jest w tyle zdjęcia. 2. czy mogę go użyć do silnika w którym jest 6 kabelków 3. do czego służą te niebieskie zaciski 4. w jaki...
Witam Poszukuje osoby ktorej moglbym zlecic napisanie programu umozliwiajcego sterowanie 2 silnikami krokowymi. Program ma reagowac na sygnaly z zewnatrz tzn beda 4 czujniki i po zaregowaniu przez dany czujnik silniki maja sie obrocic o przypisany temu czujnikowi kat. Jesli ktos jest zainteresowany prosze o kontakt Pozdrawiam Andrzej
Witam. Poszukuję schematu lub gotowego urządzenia. Jak to ma działać. Z klawiatury numerycznej np. membranowej wpisuję 1000. Naciskam przycisk w lewo i silnik krokowy robi 1000 kroków. Naciskam prawo, wraca do pozycji 0. Odległości w milimetrach można sobie przeliczyć. Na przykład chcę by przesuw był 20cm. Czyli przyciski, prawo, lewo, start,stop plus...
Witam! Panowie jak najprościej przerobić sterowanie stołem obrotowym zasilanym siłownikiem obrotowym na silnik krokowy? Automacik sterowany jest Crouzet Millenium XD26+XR14. Stół obraca się i jest blokowany siłownikiem z rolką - w ten sposób stół jest bazowany na odpowiednim stanowisku. Na tym obrotowym stole stanowiska są trzy. Niestety napęd pnęumatyczny,...
Witam Mam kłopot, ponieważ zaniosłem do serwisu moją kamere dalles, po czym okazało sie ze jest w niej uszkodzony procesor, do którego program strasznie cięzko dostać, a wręcz jest to niemożliwe. Wpadłem na pomysł aby zrobic urządzenie ktore pozwoli mi sterować obracaniem oraz zoomem. W poniedziałek jade odebrac kamere, ale tam są na 99% silniki krokowe...
Witam Potrzebuje schemat sterownika do bipolarnego silnika krokowego ( 42BYGH 802B ) ... najlepiej aby sterował silnikiem PRAWO LEWO I REGULACJA OBROTÓW .... DANE DOTYCZĄCE SILNIKA: http://www.wobit.pl/download/pdf/silniki... Pozdrawiam Sokol_09334
mam do wykonania projekt: sterowanie silnikiem krokowym ze stacji dyskietek FDD 5.25 poprzez mikrokontroler PIC oraz zadawanie stopni o ile sie obróci poprzez kompa. Widzilem w innych postach ze bedzie to chyba najlepiej przez port równolegly. wyciagnalem silniczek ze stacji dyskietek i wyglada to tak ze z silniczka wychodza dwa przewody i jest to podpiete...
Poszukuje schematu do sterowania obrotami silnika krokowego. Do różnych zastosowań) Przeniosłem z: Schematu/instrukcji...
Dzień dobry! Próbuje napisać program który będzie mi powoli przyśpieszał silnik krokowy. Posiadam silnik 4,2nm i sterownik mikrokrokowy m545. Prędkością tego silnika steruje się podając jakąś czestotliwość od 1Hz do 200kHz. Napisałem program w bascomie na zmiane czestotliwości ale silnik nie startuje płynnie tylko tak jak na flmiku który dołączyłem....
To może przedstawię mój problem i ktoś mi doradzi (ktoś bardziej doświadczony w tej kwestii). Chcę zrobić sterowanie klapa (nie jest duża - spokojnie serwo modelarskie podniesie). Uchylanie ma być sterowane poprzez uP z zaimplementowanym regulatorem P (opcjonalnie PI) zobaczę jak się będzie spisywał jeden i drugi. Mam wszystko opracowane do momentu...
Poczytaj w helpie bascoma o funkcji Encoder. Prościej się już nie da. Zdaje sie ze jemu chodzi o cos innego. Encoder jest to 'Input Device', a on potrzebuje uklad wykonawczy po stronie wyjscia, czyli raczej Stepper Motor - silnik krokowy np. od napedu wyzlomowanej elektroniki (CDR, flopy a nawet stare HDD). Gotowy system nie jest pod reka, ale w latwy...
zapoznaj się z tym projektem http://www.edw.com.pl/pdf/k10/55_06.pdf cała idea sterowania zawarta jest w podprogramie Foursteps i Ddelay jest to wprawdzie dla 8051 ale to kwestia tylko zmiany nazwy portów oraz podstawowa sprawa typ silnika i jego parametry
Jeśli tak, to trzeba mu podawać 8 sygnałów Z całym szacunkiem; unipolarny ma zwykle 1 wspólny przewód i 4 fazy Po cholerę 8 sygnałów? Chyba że ma Kolega na myśli dwa silniki. Docelowo i tak nie widzę sensu takiego sterowania, ponieważ silników ma być 4. A są gotowe układy sterowników uni/bipolarnych, i takie sterowanie poprzez step/dir będzie łatwiejsze...
Te 0.5A to może się zgadzać. Daje to ok. 5W na uzwojenie. A ponieważ prąd płynie na raz przez jedno albo przy prostym sterowaniu półkrokowym czasem przez dwa to byłaby moc dostarczana do silnika ok.7-8W. Pod warunkiem że dobrze zmierzyłeś oporność. Przy tak małych łatwo o błąd. Te duże silniki o których piszesz to zupełnie inna bajka. Taki silnik trudno...
Mam silnik bipolarny, myślałem o trybie Full step. Czyli na wejścia I0 I2 muszę podać stan niski ? A jak ma wyglądać impuls na wejście Ph1 Ph2 ? Jak go wygenerować w bascomie ?
Witam ! Chciałeś zmniejszyć liczbę to podałem: Decr odejmij Decr zmniejsza liczbę o jeden. Silnikami krokowymi nigdy nie sterowałem. Pozdrawiam. Stefan gg6293398
No, idealny pomysł. Kupić Mega128 za 100zeta i przez przypadek zablokować sobie FUSBITY. A potem posty... Jak odblokować moj procesor. Powiem Ci, tak, ostatnio robiłem to, co ty mniej więcej chcesz... Dokladniej: http://images21.fotosik.pl/285/cf9cffb7d... Sterowanie krokowcem przez L298, LCD, pomiar temperatury na DS18B20, 2 przekaźniki i...
Witam! Jak najprosciej zrealizowac potencjometr(do ukladu audio,miedzy przedwzmacniacz a koncowke mocy)sterowany prockiem pomijajac mozliwosc polaczenia silnika krokowego z potencjometrem?? Pozdrawiam
znowu mam pytanie jak mam ustawić program do tego programatora program to bascom-avr chodzi mi dokładnie o nazwę programatora jaką mam wybrać
(at)bomarek Witam ! Jeśli dopiero zaczynasz "zabawę" z tym projektem i brak w Twoim komputerze portu LPT to proponuję zmianę mikroprocesora na jego pinowy odpowiednik ATtiny2313. ATtiny2313 programujemy tanim programatorem USBasp. Jednak trzeba przerobić kod programu nawijarki w Bascomie AVR, oryginalny program to tylko przykład sterowania nawijarką....
Płytkę obejrzałem- fajna. Ale jest na niej kwarc- chyba 8MHz. a na Twojej - nie. Fusebity programuję z Bascoma- więc nie sprawdzałem czy HFuse są dobrze- bo tam są opisane po prostu poszczególne ustawienia. Ale sprawdź czy działa w płytce EVB po wyjęciu kwarcu. P.S. Wylutuj- wyjąć się nie da. I wlutuj gniazdo na kwarc- można wtedy zmieniać kwarce- bardzo...
To jest ta nawijarka z BASCOM'a ktorej nie udalo Ci sie znalezc ;) http://student.uci.agh.edu.pl/~meus/elit...
Po pierwsze, żebyś w ogóle ruszył, rzucę hasło: Timery. Sterowanie silnikami krokowymi powinno być zrealizowane z wykorzystaniem Timera i jego przerwania - niedopuszczalne jest wręcz stosowanie w takiej sytuacji jakichkolwiek instrukcji oczekiwania blokujących działanie programu (tj. jakiekolwiek Wait...).
Daj 100nF, jak radzi Balu. Masz zasilanie o wystarczającej wydajności? Może ten silnik jest jakiś specjalny (krokowy?) :)
Poczytaj kurs bascoma sterowanie silnikiem krokowym. Przez procki jest to banalne - polecam Bascom AVR i mały atmelek AT 2313 + bufor uln 2803 - tylko czy silniczki dadzą sobie radę z takim napędem i nie okarzą się za słabe? Piotr
Ok, a co to oznacza? Mogę użyć innego timera, tylko jak? Chcę sterować prędkościa silnika w kilku krokach.
Cześć. Sterowanie ma własnej konstrukcji, zasilanie unipolarne, silniki 0.4Nm 1.8deg, stabilizacja prądu, dobry mocny zasilacz. Nie zastosowałem sterowania pólkrokowego bo niechciałem stosować układów specjalizowanych lub programować (choć mam mozliwość) np atmeli dla tego sterowanika Silniki te podczas rychu szybkiego (G0) wykręcają 1200Hz, czyli do...
A wg mnie spokojnie wystarczy, tak jak pisze autor, jednostka czasu i wszystko będzie śmigać - kwestia algorytmu. Sam zajmuje się przede wszystkim sterowaniem silników i jeden z projektów to właśnie przeróbka sterownika kogoś kto nie za bardzo wiedział co robi na niezależne sterowanie dwoma krokowcami oczywiście z rozpędem i wyhamowaniem. Kwarc jakiego...
Nie mogłeś napisać od razu tego co napisałeś w siódmym poście . Nie będę Ci pisał jak obsługiwać serwo, bo masz to opisane razem z przykładowym programem w bascomie. Konfiguruj wejścia jako "Config Pinx.x = Input". Co do sterowania silnika krokowego tak jak chciałeś też jest to możliwe jak napisał Kolega janbernat, ale sterowanie serwem jest zdecydowanie...
no mam nadzieje że sie podzielisz swoim pomysłem. Ja praktycznie wszystko mam do konstrukcji takiego skanera, cały worek silików krokowych, żaróki halogenpwe trafo. Jedynym problemem jaki zawsze stwał mi na drodze to sterowanie silnikami krokowymi bo nie znam sie na mikrokontorerach 89C..... i programie Bascom. Czekamy na projekt z niecierpliwoscią...
Program napisany w Visual Basic ma komunikować się z układem AVR, do którego napiszę program (w BASCOM AVR), który miałby za zadanie sterować silnikami krokowymi.
Musisz określić 1. maksymalną częstotliwość sterowania wynikającą z wymaganej prędkości końcowej silnika 2. właściwości dynamiczne silnika wynikające z momentów oporowego, bezwładności oraz napędowego (silnika). Z tych parametrów wynika dopuszczalny minimalny czas rozruchu gwarantujący po pierwsze ruszenie silnika i po drugie rozruch bez poślizgu Stąd...
[syntax=vbnet]{ $regfile = "m8def.dat" $crystal = 8000000 ddrc =&B11111100 PORTC = &B00000011 ddrd =&B11111111 PORTD = &B00000000 do if pinc.0 = 0 then 'waitms 100 portd.0 = 0 Portd.2 = 1 Portd.3 = 0 Portd.4 = 0 Waitms 50 Portd.2 = 0 Portd.3 = 1 Portd.4 = 0 Waitms 50 Portd.2 = 0 Portd.3 = 0 Portd.4 = 1 Waitms 50 end if if pinc.1 =0 then 'waitms 100...
Witam. Napisałem prosty kod z pomocą artykułów w z internetu który steruje silnikiem krokowym bipolarnym. Jeden przycisk powoduje obrót w lewo, drugi zaś w prawo. Problem polega na tym, że gdy wykonam krok do przodu i następnie po nim krok do tyłu, to silnik robi dodatkowy jeszcze jeden krok do przodu, po czym dopiero rusza do tyłu. Równolegle mam podłączone...
Mała sugestia. Po co rozbudowywać układ o przekaźnik podający + ... Procesor ma wejście INT (przerwanie zewnętrzne) i wystarczy to wejście odpowiednio w programie zdefiniować i użyć. Procesor ma ogromne możliwości, i nie ma sensu bawić się w jakieś dodatkowe zewnętrzne przekaźniki. Co do programu. Jeżeli Kolega prosi o pomoc w napisaniu programu. To...
Ale to nie jest praca półkrokowa... Proszę poczytać sobie o sposobach sterowania silnikami krokowymi np. tu: http://www.automatykaonline.pl/poradnik/... W moim przypadku nie ma to akurat znaczenia jeśli chodzi o prace silnika ponieważ chodzi bardzo płynnie i jest mocny nie gubi kroków, zależy mi na problemie sterowania prędkością za pomocą...
Przedstawiam Wam tutaj jeden z popularniejszych modułów służących do zasilania silnika krokowego unipolarnego. Moduł wraz z silnikiem krokowym można kupić z Chin w cenie od niespełna 1,5$ z wysyłką, dostępne też na Allegro i innych portalach aukcyjnych. Wymiary płytki to 40,5x23mm. https://obrazki.elektroda.pl/8938706700_... https://obrazki.elektroda.pl/7500966000_...
szczerze powiedziawszy migajace diody a sterowanie silnikiem krokowym to porownywalny poziom trudnosci !!! "sekret tkwi w ciescie" czyli w tym przypadku w oprogramowaniu!!! a zasada dzialania jest taka sama czyli załączanie odpowiednich portow w odpowiednim czasie plus do tego jakis układ wykonawczy w formie bufora zeby nie upalic portów poczytaj troche...
Dzięki za przykład z samochodzikiem. Pokombinuje jeszcze w BASCOM z odczytem danych z Rs232. Sprawdzę tez jak działa kontrolka comm.ocx Znalazłem tez ciekawe opracowanie: www.serasidis.gr/circuits/RS232interface... ale można tym jedynie włączać lub wyłączać 8 urządzeń (1 bajt) a ja potrzebuje odbierać w jednym pakiecie 3 informacje...
Witam. Program przez prostą modyfikację umożliwia sterowanie silnikami bezszczotkowymi oraz silnkami krokowymi unipolarnymi . Jako driver wykorzstany został układ ULN 2003. Możliwa zmiana ilości uzwojeń na 3 , czy 5, zmiana kroku... Pozdrawiam
Teraz mam pytanie muszę mieć do niego Arduino. Nie koniecznie arduino, ale na pewno mikroprocesor. Do wysterowania ULN wystarczy by choćby Atinny, a program można pisać w C++ czy bascomie. Nie koniecznie w środowisku arduino. (Jakoś się nie mogę do niego przekonać). Jak dla mnie zastosowanie w tym przypadku będzie bardzo korzystne. A późniejsze modyfikacje...
Dzięki za zainteresowanie tematem. Rzeczywiście mogłem lepiej opisać problem na samym początku. Już naprawiam błąd. System wygląda w ten sposób, że Atmega128 taktowana sygnałem o częstotliwości 14.745600 MHz (F_CPU = 14745600) podłączona jest bezpośrednio do 3 osiowego drivera silników krokowych TB6560. Konkretnie mówiąc pin 3 portu D podłączony jest...
magisterkę mam dosyć prostą więc o to się nie boje. Regulator PID - takim czymś bym się pobawił. Bo w zasadzie - największym kłopotem w sterowaniu takiego manipulatora (jako że studuje robotyke) będzie napisanie równań trajektorii i zmuszenie komputera, aby odpowiednio sterował tym regulatorem PID. Zresztą tak samo było by w przypadku silników krokowych....
Witam Zamiast sie bawić w sterowanie które i tak nie bedzie precyzyjne na procku AVR z wyjatkiem sytuacji w której dołaczyłbys układ CPLD do podawania impulsów wtedy bedzie miało to jakiś sens , polecam Ci moj sterownik silników krokowych na układzie allegro A3979 (2.5A , 30V) ze stepem do 1/16. Proste sterowanie płytka mała z wentylatorem wszystko...
FACET! tym bardziej do efeku dyskotekowego powinieneś wykorzystać silnik krokowy i sterowanie w trybie mikrostepingu (gdzie karzdy krok dzielony jest na 16 czy jak tam chcesz) ja teraz z tym włąśnie walcze i piszę program pod bascom'em. dużo informacji na ten temat znajdziesz na stronie wobit- adresu dokładnie nie pamietam, wpisz sobie to do wyszukiwarki......
Portb = Mem_wiert ustawia na porcie odpowiednią kombinację stanów Mem_wiert = 1 - Końcówka 0 stan wysoki; reszta niski Mem_wiert = 2 - Końcówka 1 stan wysoki; reszta niski Mem_wiert = 4 - Końcówka 2 stan wysoki; reszta niski Mem_wiert = 8 - Końcówka 3 stan wysoki; reszta niski portb=0 wyłącza zasilanie silnika. Łatwiej jest sterować portem za pomocą...
Podziel B przez górną granicę widełek, dodaj 1 i sprawdź, czy B podzielone przez wynik mieści się w widełkach. Jeśli tak - dodaj jeszcze 1 i będzie ilość punktów na odcinku; jeśli nie - to się nie da. Przy wymiarze 1200 obliczenie będzie proste i przyjemne natomiast przy 1250 już nie jest tak kolorowo i dzielenie przez 300 nie wiele pomoże gdyż prawidłowy...
Dawno juz nie robiłem sie w Bascomie jest to przerobiony program z C na Bascom'a Dim Wait1 As Integer , Tmp As Integer , Wait_max As Integer , Wait_plus As Integer , Max_freq As Integer , Akt_freq As Integer , Count As Integer , Max_count As Integer , Remaining As Integer Do Remaining = 100 'odległość od końca i początku Wait1 = 1000 'Opóżnienie - >...
Przeglądając forum i sieć trudno znaleźć proste sterowniki pod RS 232 , dlatego zbudowałem sterowniki za pomocą których możliwe jest sterowanie silnika krokowego unipolarnego , binarnego oraz 2 silnikami dc Projektując sterowniki wyszedłem z założenia aby były możliwie proste w budowie , funkcjonalne , możliwe do wykonania przez każdego , to samo dotyczy...
Witam. Jesli chodzi o sterowanie silnikami to ja proponuje uzycie portu rownoleglego - centronics. Jego uzycie jest mniej skomplikowane niz portu szeregowego. Elektronika podlaczona do kompa bedzie wtedy mniej skomplikowana. W porcie rownoleglym masz do dyspozycji ponad 8 linii, ktorymi mozesz zalaczac cewki silnikow krokowych. Jesli chcialbys sterowac...
Witam. Jestem początkującym programistom iż chciałby prosić o wytłumaczenie działania kodu RC5. Wiem miałem poczytać pomoc w Bascomie POCZYTAŁEM. Coś rozumiem, ale to za mało, aby do czegoś się zabierać. Proszę o wytłumaczenie mi krok po kroku, co, do czego służy. Chodzi mi konkretnie o ten kod $lib "mcsbyte.lbx" Config Rc5 = Pind.2 Dim Address As Byte...
Panie kolego delayMicroseconds() jak najbardziej się do tego nadają. Pracowałem w firmie której prezes z pracownikiem skonstruowali nawijarki do cewek, którymi sterowała ATmega128. Program napisali w BASCOM, który sterował nawijaniem (ekran LCD + ekran dotykowy + przemiennik częstotliwości (nazywany często błędnie falownikiem) z silnikiem + enkoder...
bascom silnik krokowy prosty sterowanie silnik krokowy bascom bascom silnik krokowy
prostownik odpalić europower żelowy regulacja głośności tracer
magiel miele radio internetowe
Potencjometr głośności w Denon DCD-910: diagnostyka i naprawa Jak rozłożyć uchwyt Tefal: instrukcje i porady
